Preparaty farmaceutyczne i surowce w monografiach narodowych FP XI
W części Farmakopei Polskiej XI zatytułowanej „Monografie narodowe” w tomie III zawarte zostały wskazówki dotyczące dobrej praktyki sporządzania leków w aptece oraz monografie kilku surowców roślinnych, substancji leczniczych i preparatów galenowych, a także bardzo istotna dla codziennej pracy w aptece monografia wody do receptury aptecznej (Aqua pro usu officinale).
Ogólne zalecenia farmakopealne dotyczą sporządzania preparatów niejałowych i jałowych w aptekach ogólnodostępnych i szpitalnych. Mogłoby się wydawać, że leki recepturowe i apteczne będą wykonywane już w coraz mniejszej ilości, a niektóre przepisy oficynalne stracą na znaczeniu, ale jednak najnowsza farmakopea z 2017 roku zawiera jeszcze sporą ich ilość. Z tego względu poniżej zostaną opisane właśnie te monografie dotyczące częściej występujących w praktyce aptecznej postaci leków jak maści, z uwzględnieniem podłóż maściowych, czopki, roztwory, syropy, ale także monografie wyciągów, nalewek, mydeł, a także surowców roślinnych i substancji leczniczych oraz mieszanek ziołowych.
PODŁOŻA MAŚCIOWE
W przepisach monografii farmakopealnych maści występują konkretne podłoża maściowe, które należy stosować, a ich nazwy i składy powinny być znane, dlatego wymienione są poniżej.
Maść cholesterolowa (Cholesteroli unguentum)
Podłoże maściowe bezwodne, emulgujące wodę (absorpcyjne). Przygotowuje się przez stopienie 3 części (cz.) cholesterolu, 18 cz. wazeliny białej, 15 cz. parafiny stałej i dodanie ogrzanej parafiny ciekłej w ilości 64 cz., po czym całość należy mieszać aż do zastygnięcia.
Maść biała (Unguentum album)
Jest podłożem maściowym absorpcyjnym, składającym się z 5 cz. wosku białego i 95 cz. wazeliny białej. W celu jego otrzymania składniki należy stopić i mieszać do zastygnięcia.
Maść emulgująca niejonowa (Unguentum emulsificans nonionicum)
Otrzymuje się przez stopienie alkoholu cetostearylowego 30 cz. i wazeliny białej 50 cz., następnie dodanie 10 cz. polisorbatu 60 i 10 cz. gorącej parafiny ciekłej i mieszanie do zastygnięcia. Uzyskuje się w ten sposób podłoże maściowe absorpcyjne.
Maść eucerynowa I (Unguentum eucerini I, Synonim [Syn.]: Lanae alcoholum unguentum, Maść z alkoholami z lanoliny)
Podłoże maściowe bezwodne, emulgujące wodę (absorpcyjne). Składniki: alkohol cetostearylowy 0,5 cz., alkohole z lanoliny 6 cz., wazelinę białą 93,5 cz. należy stopić i mieszać do zastygnięcia. Wazelinę białą można częściowo, czyli do 12 cz. zastąpić parafiną ciekłą.
Maść eucerynowa II (Unguentum eucerini II, Syn.: Cholesteroli et cetyli unguentum, Maść cholesterolowo-cetylowa)
To również podłoże maściowe bezwodne, emulgujące wodę (absorpcyjne) uzyskane przez stopienie i zmieszanie do zastygnięcia nieco innych składników niż powyżej w maści I. Maść eucerynowa II składa się z 3 cz. alkoholu cetylowego, 2 cz. cholesterolu i 95 cz. wazeliny białej.
Maść hydrofilowa (Unguentum hydrophylicum)
Jak wynika z nazwy jest to podłoże maściowe o charakterze kremu hydrofilowego. Uzyskuje się je w ten sposób, że alkohol stearylowy 25 cz. i wazelinę białą 25 cz. topi się na łaźni wodnej i dodaje pozostałe składniki (laurylosiarczan sodu 1 cz., parahydroksybenzoesan metylu 0,025 cz. i parahydroksybenzoesan propylu 0,015 cz.) rozpuszczone w gorącej mieszaninie 37 cz. wody z 12 cz. glikolu propylenowego, po czym miesza do zastygnięcia.
Maść zmiękczająca (Unguentum leniens, Syn.: Cold cream, Unguentum emoliens, Unguentum refrigerans)
Jest podłożem maściowym o charakterze kremu lipofilowego. W celu jego otrzymania należy 15 cz. palmitynianu cetylu i 8 cz. wosku białego stopić i zmieszać z ogrzanym olejem rzepakowym (62 cz.). Następnie do ciepłej masy dodawać porcjami ciepłą wodę w ilości 15 cz., mieszając do zastygnięcia, a na końcu dodać 0,2 ml lawendowego olejku eterycznego i dokładnie zmieszać.
Maść makrogolowa (Unguentum macrogoli, Syn.: Unguentum polyoxyaethylenicum, Maść polietylenoglikolowa)
To podłoże maściowe hydrofilowe, uzyskane przez ogrzewanie 50 cz. makrogolu 1500 z 50 cz. makrogolu 400, aż do stopienia i mieszanie do zastygnięcia.
Maść monostearynianowa (Unguentum monostearini )
Składniki podłoża: monostearynian glicerolu 10 cz. i wazelinę białą 90 cz. należy stopić, dodać 0,02 cz. galusanu propylu i mieszać do zastygnięcia. Uzyskuje się podłoże maściowe bezwodne, emulgujące wodę (absorpcyjne).
Maść zwykła (Unguentum simplex, Syn.: Maść prosta)
Jest podłożem maściowym absorpcyjnym składającym się z 10 cz. lanoliny i 90 cz. wazeliny żółtej, które należy stopić i mieszać do zastygnięcia.
Wazelina hydrofilowa (Vaselinum hydrophylicum)
To podłoże maściowe bezwodne, emulgujące wodę (absorpcyjne). Składniki: cholesterol 3 cz., alkohol stearylowy 3 cz. i wosk biały 8 cz. trzeba stopić, dodać wazelinę białą 86 cz., ogrzewając do jej stopienia, a następnie mieszać do zastygnięcia.
Smalec (Adeps suillus, Syn.: Adeps suillus depuratum)
Wymieniony także w monografii narodowej. Określony został jako tłuszcz uzyskany z niesolonych, oczyszczonych z tkanki mięsnej, błon i krwi, tkanek tłuszczowych otaczających jelita zdrowych świń Sus scrofa Linne, varietas domesticus Gray (Suidae), który został wytopiony na łaźni wodnej i przecedzony na gorąco.
MAŚCI
W monografiach maści określony jest rodzaj podłoża maściowego, który powinien być zastosowany.
Maść z kwasem salicylowym (Acidi salicylici unguentum)
W maści kwas salicylowy w ilości 1 – 20 cz. jest rozproszony w podłożu hydrofobowym – wazelinie białej do 100 cz. W celu wykonania maści należy kwas salicylowy ucierać z częścią wazeliny białej dla rozdrobnienia cząstek, po czym dodawać porcjami pozostałą część wazeliny i mieszać.
Maść z zasadowym galusanem bizmutu (Bismuthi subgallatis unguentum, Syn.: Unguentum Dermatoli)
Substancja lecznicza jest rozproszona w podłożu o charakterze kremu lipofilowego.
W celu sporządzenia maści należy 20 cz. zasadowego galusanu bizmutu zmieszać z 80 cz. maści zmiękczającej, przygotowanej bez dodatku lawendowego olejku eterycznego.
Maść kamforowa (Camphorae unguentum)
Kamfora jest rozpuszczona w podłożu bezwodnym, emulgującym wodę (absorpcyjnym). Maść składa się z 10 cz. kamfory i 90 cz. wazeliny hydrofilowej. Preparat przygotowuje się przez rozpuszczenie kamfory w stopionym podłożu i ochłodzonym do temp. ok. 400C.
Maść z ichtamolem (Ichthammoli unguentum, Syn.: Ammonii bituminosulfonatis unguentum)
Ichtamol jest rozproszony w podłożu bezwodnym, emulgującym wodę (absorpcyjnym). Do przygotowania maści należy zmieszać wazelinę żółtą (45 cz.) z lanoliną (45 cz.), dodać 10 cz. ichtamolu i wymieszać.
Maść ichtamolowo-kamforowa (Ichthammolo-camphoratum unguentum, Syn.: Unguentum contra congelationem, Maść przeciw odmrożeniom)
To preparat zawierający kamforę i ichtamol w podłożu bezwodnym, emulgującym wodę (absorpcyjnym). Maść otrzymuje się w następujący sposób: wazelinę żółtą (40 cz.) i lanolinę (40 cz.) trzeba stopić, zmieszać i w mieszaninie o temp. ok. 400C rozpuścić 5 cz. kamfory, po czym dodać 15 cz. ichtamolu, zmieszać.
Maść majerankowa (Majoranae unguentum)
Jest półstałym preparatem otrzymanym przez wytrawianie ziela majeranku wazeliną.
W celu jej uzyskania należy 2 cz. średnio rozdrobnionego ziela majeranku zwilżyć 1 cz. etanolu 96%, odstawić na 1 h i dodać 10 cz. stopionej wazeliny białej, po czym ogrzewać do ulotnienia się zapachu etanolu. Następnie całość wycisnąć przez tkaninę na ciepło.
Maść z salicylanem metylu (Methylis salicylatis unguentum, Syn.: Unguentum Methyli salicylici)
Maść zawiera salicylan metylu w podłożu bezwodnym, emulgującym wodę (absorpcyjnym). Do przygotowania preparatu należy 40 cz. wazeliny białej stopić z 40 cz. lanoliny, mieszając ochłodzić i dodać 20 cz. salicylanu metylu, wymieszać.
Maść tranowa (Olei Iecoris aselli unguentum, Syn.: Maść z olejem wątłuszowym)
Stanowi półstały preparat zawierający olej wątłuszowy w podłożu bezwodnym, emulgującym wodę (absorpcyjnym). Otrzymuje się przez stopienie 43 cz. wazeliny białej i 10 cz. lanoliny, po czym dodaje się 7 cz. parafiny stałej i miesza. Z kolei do częściowo ochłodzonej mieszaniny dodaje się 40 cz. oleju wątłuszowego i nadal miesza do całkowitego ochłodzenia.
Maść siarkowa (Sulfuri unguentum, Syn.: Unguentum sulfuratum)
Preparat zawiera siarkę rozproszoną w podłożu lipidowym. Przygotowuje się przez ucieranie 30 cz. siarki (Sulfur ad usum externum) z dodawanym porcjami smalcem w ilości 70 cz.
Pasta cynkowa (Zinci oxidi pasta, Syn.: Pasta Zinci)
Jest to preparat półstały zawierający tlenek cynku i skrobię pszeniczną rozproszone w podłożu hydrofobowym. W celu jej przygotowania należy miałko sproszkowany tlenek cynku w ilości 25 cz. i bardzo miałko sproszkowaną skrobię pszeniczną w ilości 25 cz. ucierać z dodawaną porcjami stopioną wazelina białą (50 cz.). W dalszej kolejności trzeba całość mieszać do zastygnięcia i uzyskania jednorodnej mieszaniny, po czym zhomogenizować.
Pasta cynkowa z ichtamolem (Zinci oxidi et ichthammoli pasta, Syn.: Zinci oxidi et ammonii bituminosulfonatis pasta, Pasta cynkowa z sulfobituminianem amonowym)
To półstały preparat zawierający ichtamol rozproszony w paście cynkowej. Wykonanie: do 45 cz. wazeliny żółtej należy dodać, mieszając 22,5 cz. ichtamolu, po czym uzyskaną mieszaninę dodawać porcjami do miałko sproszkowanego 22,5 cz. tlenku cynku i bardzo miałko sproszkowanej skrobi pszenicznej (10 cz.), wymieszać i zhomogenizować.
Pasta cynkowa z kwasem salicylowym (Zinci salicylatis pasta, Syn.: Pasta Zinci salicylata Lassari, Pasta Lassari)
Stanowi półstały preparat zawierający kwas salicylowy rozproszony w paście cynkowej. Do jej uzyskania należy bardzo miałko sproszkowany kwas salicylowy (2 cz.) i skrobię pszeniczną (25 cz.) zmieszać z miałko sproszkowanym tlenkiem cynku (25 cz.). Odważyć 48 cz. wazeliny białej, część jej stopić, dodać do proszków i mieszać do utworzenia jednorodnej mieszaniny, następnie dodawać porcjami resztę stopionej wazeliny białej, mieszać do zastygnięcia i zhomogenizować.
Maść z tlenkiem cynku (Zinci oxidi unguentum, Syn.: Unguentum Zinci, Maść cynkowa)
Maść zawiera tlenek cynku rozproszony w podłożu hydrofobowym. Do jej otrzymania należy miałko sproszkowany tlenek cynku (10 cz.) ucierać z dodawaną porcjami wazeliną hydrofilową (90 cz.) do utworzenia jednorodnej mieszaniny.
CZOPKI
Glicerolowe czopki (Glyceroli suppositoria, Syn.: Suppositoria Glycerini)
Preparatem są czopki doodbytnicze zawierające glicerol i stearynian sodu. Otrzymywanie czopków: 1,68 cz. węglanu sodu należy rozpuścić w 91 cz. 85% glicerolu, ogrzewając na łaźni wodnej. Mieszając, do gorącego roztworu dodawać niewielkimi porcjami, rozdrobniony kwas stearynowy w ilości 8,19 cz. Ogrzewać do zaprzestania wydzielania się dwutlenku węgla i uzyskania przezroczystej cieczy. Uzyskaną ciecz wlać do form czopkowych.
Czopki przeciw hemoroidom (Suppositoria antihaemorrhoidales, Syn.: Suppositoria antihaemorrhoidalia)
To czopki doodbytnicze na podłożu lipofilowym. W celu uzyskania czopków należy bardzo miałko sproszkowany zasadowy galusan bizmutu w ilości 0,2 cz. zmieszać z tlenkiem cynku (0,1 cz.) i taniną (0,15 cz.), dodać stopione lipofilowe podłoże czopkowe (q.s.) i otrzymaną masę wylać do form. Czopki można też otrzymywać przez prasowanie.
WYCIĄGI
Wyciąg płynny z owocni pomarańczy gorzkiej (Aurantii amari epicarpii et mesocarpii extractum fluidum)
Jest to płynny etanolowo-wodny wyciąg otrzymany z owocni pomarańczy gorzkiej uzyskany przy użyciu etanolu 70% przy zastosowaniu odpowiedniej metody.
Wyciąg tymiankowy płynny (Thymi extractum fluidum)
Uzyskany jest z ziela tymianku. Zawartość tymolu w wyciągu powinna być nie mniejsza niż 0,03%. Wyciąg przygotowuje się przez wytrawienie 1 cz. ziela tymianku 3 cz. mieszaniny o składzie: 1 cz. wodorotlenku amonowego 10%, 20 cz. glicerolu 85%, 70 cz. etanolu 90% i 109 cz. wody.
Wyciąg płynny z kłącza pięciornika (Tormentillae extractum fluidum)
W wyciągu płynnym otrzymanym z kłącza pięciornika powinno być nie mniej niż 4% garbników w przeliczeniu na pirogalol. Wyciąg otrzymuje się z substancji roślinnej odpowiednią metodą używając etanolu 50%.
NALEWKI
Nalewka z ziela piołunu (Absinthi tinctura)
Nalewkę otrzymuje się z 1 cz. substancji roślinnej (ziela piołunu) odpowiednią metodą używając 5 cz. etanolu 70%.
Nalewka gorzka (Amara tinctura)
Nalewkę uzyskuje się z korzenia goryczki, liścia bobrka i owocni pomarańczy gorzkiej. Nalewkę otrzymuje się z 17 cz. zmieszanych odpowiednio rozdrobnionych substancji roślinnych metodą maceracji używając 85 cz. etanolu 70%.
Nalewka z kory chinowej (Cinchonae tinctura)
Nalewka otrzymywana jest przez perkolację z 1 cz. grubo rozdrobnionej substancji roślinnej przy zastosowaniu 5 cz. etanolu 70%. Perkolat pozostawia się na kilka dni w chłodnym miejscu, a następnie sączy. Nalewka powinna mieć zawartość nie mniej niż 0,5% sumy alkaloidów, z których od 30% do 60% są alkaloidami typu chininy.
Nalewka z kwiatostanu głogu (Crataegi tinctura)
Nalewkę przygotowuje się z 1 cz. kwiatostanu głogu odpowiednią metodą używając 5 cz. etanolu 60%. W gotowej nalewce powinno być nie mniej niż 0,1% sumy flawonoidów, w przeliczeniu na hiperozyd.
Nalewka z dębianki (Gallae tinctura)
Nalewkę otrzymuje się przez macerację 1 cz. rozdrobnionej substancji roślinnej (dębianki) używając 5 cz. etanolu 70%. Zawartość ciał czynnych – nie mniej niż 10% garbników w przeliczeniu na pirogalol.
Nalewka miętowa z olejkiem eterycznym miętowym (Menthae piperitae tinctura cum Menthae piperitae aetheroleo, Syn.: Krople miętowe)
Jest to nalewka z liścia mięty pieprzowej z dodatkiem miętowego olejku eterycznego (o zawartości olejku nie mniej niż 5%). Nalewka uzyskiwana jest z 5 cz. substancji roślinnej odpowiednią metodą przy użyciu 95 cz. etanolu 90%. Do otrzymanej nalewki dodaje się 5 cz. miętowego olejku eterycznego.
Roztwory wodne, etanolowe, olejowe i syropy zawarte w monografiach narodowych FP XI, które wymienione są poniżej, nie będą dokładnie charakteryzowane ze względu na to, że zostały opisane w poprzednim artykule zamieszczonym w Aptekarzu Polskim Nr 142 (120e) czerwiec 2018 dostępnym pod linkiem http://archiwum.aptekarzpolski.pl/wpcontent/uploads/2018/07/062018.pdf.
ROZTWORY WODNE
Woda wapienna (Aqua Calcis, Syn.: Solutio Calcii hydroxydi, Aqua Calcariae)
Wodoru nadtlenek 3% (Hydrogenii peroxidum 3%, Syn.: Hydrogenium peroxidatum 3%, woda utleniona)
Roztwór zasadowego octanu glinu (Aluminii subacetatis solutio, Syn.: Liquor Aluminii acetici, Płyn Burowa)
Roztwór wodny jodu (Iodi solutio aquosa, Syn.: Solutio Iodi Lugoli, Płyn Lugola)
ROZTWORY ETANOLOWE
Spirytus anyżowy (Ammonii anisatus spiritus, Syn.: Spiritus ammonii anisatus, Liquor Ammonii anisatus, Krople anyżowe)
Spirytus gorczyczny (Spiritus sinapis)
Spirytus mrówczany (Spiritus Formicicus, Syn.: Spiritus Formicae, Spirytus mrówkowy) Spirytusowy roztwór jodu (Iodi solutio spirituosa, Syn.: Jodyna)
Spirytus kamforowy (Camphorae spiritus, Syn.: Spiritus camphoratus, Solutio Camphorae spirituosa)
Spirytus salicylowy (Spiritus salicylatus, Syn.: Solutio Acidi salicylici spirituosa),
Spirytus mydlano-kamforowy (Spiritus saponato-camphoratus, Syn.: Opodeldok liquidum, mazidło kamforowe)
Spirytus mydlany (Saponis kalini spiritus, Syn.: Solutio Saponis spirituosa)
MAZIDŁA
Mazidło mydlano-kamforowe (Linimentum saponato-camphoratum, Syn.: Opodeldok).
ROZTWORY OLEJOWE
Olej kamforowy (Oleum camphoratum)
Z roztworów stosowanych w recepturze monografie narodowe FP XI zawierają:
– kwas mrówkowy (Acidum formicum), czyli kwas metanowy o zawartości nie mniej niż 98% m/m.
– amonowy wodorotlenek 10% (Ammonii hydroxidum 10%, Syn.: Ammonium hydricum solutum, Amoniak 10%, Wodorotlenek amonowy 96 g/L), zawartość od 9,5% do 10,5% m/m.
– kolodium (Collodium, Syn.: Kollodion), który jest eterowo-etanolowym roztworem koloksyliny (azotany celulozy), składającym się z 7 cz. eteru etylowego i 1 cz. etanolu 96%. Zawartość koloksyliny powinna być od 3,8% do 4,2% m/m.
– olejek eteryczny gorczyczny (Sinapis aetheroleum) otrzymywany przez destylację z parą wodną dojrzałych, sproszkowanych i odtłuszczonych nasion Brassica nigra Koch., macerowanych uprzednio wodą co najmniej 2 h. Zawartość izotiocyjanian allilu w olejku powinna być nie mniejsza niż 92%.
Z płynnych preparatów galenowych monografie narodowe wymieniają:
– koncentrat do sporządzania płynu do płukania gardła (Gargarisma prophylacticum, Syn.: Roztwór do płukania gardła) – jest to etanolowy roztwór kwasu benzoesowego (1,9%-2,3%) i kwasu salicylowego (1,9-2,3%) z dodatkiem olejków eterycznych, stosowany do płukania gardła po rozcieńczeniu. W celu przygotowania koncentratu należy 5 cz. kwasu benzoesowego, 5 cz. kwasu salicylowego i 0,5 cz. tymolu rozpuścić w części etanolu 90% (230 cz. całość), dodać 1,5 cz. miętowego olejku eterycznego, 0,2 cz. eukaliptusowego olejku eterycznego i uzupełnić etanolem 90%.
– płyn na odciski (Solutio contra clavos, Syn.: Roztwór na odciski) – który jest roztworem kwasu mlekowego (8,5-11%) i kwasu salicylowego (18-22%) w kolodium (koloksylina 2,5-3%). Do uzyskania płynu potrzeba 10 cz. kwasu mlekowego, 20 cz. kwasu salicylowego i 70 cz. kolodium dokładnie zmieszać unikając silnego wstrząsania ze względu na to, że preparat jest bardzo łatwopalny.
SYROPY
Syrop prosty (Sirupus simplex, Syn.: Sirupus sacchari, syrop zwykły)
Syrop prawoślazowy (Althaeae sirupus, Syn.: syrop ślazowy)
Syrop z owocni pomarańczy gorzkiej (Aurantii amari epicarpii et mesocarpii sirupus, Syn.: syrop pomarańczowy)
Syrop z sulfogwajakolem (Sulfogaiacoli sirupus, Syn.: syrop tiokolowy)
Syrop tymiankowy złożony (Thymi sirupus compositus, Syn.: Sirupus Thymi compositus).
MYDŁA
Mydło potasowe (Sapo kalinus, Syn.: Sapo viridis)
To preparat zawierający mieszaninę soli potasowych kwasów tłuszczowych (nie mniej niż 40%) w wodzie. Etapy przygotowania mydła są następujące: 8,2 cz. wodorotlenku potasu należy rozpuścić w 45 ml wody, następnie 43 cz. oleju lnianego pierwszego tłoczenia zmieszać z roztworem wodorotlenku potasu, dodać 5 cz. etanolu 96% i ogrzewać na łaźni wodnej utrzymując temp. 70-750C, mieszając. Proces ogrzewania prowadzić do całkowitego zmydlenia, czyli kiedy 1 g próbki po zmieszaniu z 10 g wody utworzy roztwór przezroczysty. Uzyskaną mieszaninę ochłodzić, zważyć, uzupełnić gorącą wodą do 100 cz. lub w miarę potrzeby odparować.
Mydło lecznicze (Sapo medicatus, Syn.: Sapo medicinalis, Sapo durus)
Jest preparatem zawierającym mieszaninę soli sodowych kwasów tłuszczowych (od 86% do 90%). W celu otrzymania mydła należy na łaźni wodnej stopić 50 cz. smalcu i 50 cz. oleju rzepakowego oczyszczonego, po czym dodać 12 cz. etanolu 96%. Następnie dodawać świeżo przygotowany roztwór wodorotlenku sodu 18 cz. w 42 cz. wody i mieszać. Do powstałej gęstej masy dodać 200 cz. gorącej wody i ogrzewać mieszając, do rozpuszczenia około 1 g próbki w 10 ml gorącej wody. Oddzielnie rozpuścić 25 cz. chlorku sodu i 3 cz. węglanu sodu w 80 cz. wody, przesączyć, dodać do zmydlonej masy i ogrzewać mieszając aż mydło oddzieli się od cieczy. W dalszym etapie całość ochłodzić, ciecz zlać, mydło przemyć małymi porcjami zimnej wody, wycisnąć w płótnie, pokroić na cienkie paski, wysuszyć w temp. nie wyższej niż 300C i sproszkować.
SUROWCE ROŚLINNE
Korzeń łopianu większego (Bardanae majoris radix) – są to wysuszone, całe lub rozdrobnione podziemne części Arctium lappa L.o zawartości nie mniej niż 0,1% kwasu chlorogenowego.
Korzeń cykorii podróżnika (Cichorii radix) – wysuszony korzeń Cichorium intybus L.
Dębianka (Galla) – stanowi wysuszoną narośl na pędzie Quercus infectoria Oliver powstałą w wyniku bujania tkanki merystematycznej pąka od nakłucia i złożenia jaj przez samicę Cynips tinctoria Hartig, który zbiera się jesienią przed całkowitym rozwojem owadów. Zawartość w surowcu nie mniej niż 20% garbników w przeliczeniu na pirogalol.
Kwiat kocanek (Helichrysi flos) – to cały wysuszony kwiatostan Helichrysum arenarium L. (Moench) o zawartości nie mniej niż 0,5 % flawonoidów w przeliczeniu na kwercetynę.
Ziele majeranku (Majoranae herba) – wysuszone, kwitnące szczyty pędów Majorana hortensis Moench. Zawartość nie mniej niż 5 mL/kg olejku eterycznego.
Owocnia fasoli (Phaseoli pericarpium, Syn.: Fructus Phaseoli sine semine) – to wysuszona owocnia Phaseolus vulgaris L. wyłącznie białokwiatowych odmian o zawartości nie mniej niż 0,01% fenolokwasów w przeliczeniu na kwas kawowy.
Liść topoli (Populi folium) – surowcem jest wysuszony liść Populus nigra L., zebrany wiosną. Zawartość flawonoidów powinna być nie mniejsza niż 0,6% w przeliczeniu na kwercetynę, a suma pochodnych salicylowych nie mniejsza niż 0,2% w przeliczeniu na salicynę.
Liść jeżyny fałdowanej (Rubi fruticosi folium) – jest to wysuszony liść Rubus fruticosus S.L. o zawartości nie mniej niż 3% garbników w przeliczeniu na pirogalol.
Liść brusznicy (Vitis idaeae folium) – jest całym lub rozdrobnionym, wysuszonym liściem Vaccinium vitis idaea L., gdzie zawartość bezwodnej arbutyny stanowi nie mniej niż 4%.
SUBSTANCJE LECZNICZE
Wapnia tlenek (Calcii oxidum) o zawartości nie mniej niż 98,5% i nie więcej niż 101% w przeliczeniu na wyprażoną substancję.
Kofeina z sodu benzoesanem (Coffeinum et natrii benzoas), gdzie zawartość substancji leczniczych w mieszaninie wynosi: kofeiny 39% – 42%, a benzoesanu sodu 58% – 61% w przeliczeniu na bezwodną substancję.
Jodoform (Iodoformium) to trijodometan, o zawartości od 99% do 100,5% po suszeniu 24 h nad żelem krzemionkowym.
Sulfogwajakol (Sulfogaiacolum, Syn.: Kalii guajacolosulfonas, Sulfoguaiacolum) jest mieszaniną potasu 4-hydroksy-3-metoksybenzenosulfonianu półwodnego i potasu 3-hydroksy-4-metoksybenzenosulfonianu półwodnego, o zawartości od 98% do 102% w przeliczeniu na bezwodną substancję.
MIESZANKI ZIOŁOWE
Zioła występują w 15 monografiach jako zioła (Species): do płukania gardła (ad gargarisma), ułatwiające gojenie (advulnantes), przeciwkaszlowe (antibechicae), przeciwbiegunkowe (antidiarrhoicae), przeciwgorączkowe (antipyreticae), przeciwreumatyczne (antirheumaticae), żółciopędne (cholagogae), poprawiające trawienie (digestivae), moczopędne (diureticae), wykrztuśne (expectorantes), przeczyszczające (laxantes), metaboliczne I (metabolicae I), metaboliczne II (metabolicae II), uspokajające (sedativae), wzmagające trawienie (stomachicae).
dr n. farm. Regina Kasperek-Nowakiewicz
Specjalista Farmacji Aptecznej
Katedra i Zakład Farmacji Stosowanej
Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
email: regina.kasperek@umlub.pl
Literatura
[1] Farmakopea Polska XI. Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych PTF, Warszawa 2017.
[2] Sznitowska M. (red.). Farmacja stosowana technologia postaci leku. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
