Jak pokonać ból gardła?

Ból gardła jest powszechnie występującą dolegliwością, na którą mogą skarżyć się pacjenci bez względu na wiek. Stanowi najczęstszy objaw stanu zapalnego błony śluzowej gardła. Może charakteryzować się różnym stopniem nasilenia, niekiedy przyjmując postać bardzo silnego i ostrego bólu utrudniającego przełykanie.

Przyczyny bólu gardła

Ból gardła może charakteryzować się zakaźną lub niezakaźną etiologią. Niekiedy te dwa źródła mogą występować jednocześnie.

Zakaźne przyczyny bólu gardła

W przypadku infekcji górnych dróg oddechowych zdecydowana większość wywoływana jest poprzez wirusy bądź bakterie. Rzadziej natomiast przyczynę stanowią infekcje grzybicze. Należy zaznaczyć, że ból gardła jest objawem zwykle dominującym, jednakże dodatkowymi symptomami zwykle mu towarzyszącymi jest stan zapalny oraz obrzęk gardła [1].

Infekcje wirusowe

Zdecydowana większość wystąpienia bólu gardła pochodzenia zakaźnego jest spowodowana obecnością wirusów (ok. 80% przypadków). Istnieje kilkaset różnych wirusów odpowiedzialnych za ból gardła. Jednakże najczęściej odpowiedzialne za jego wystąpienie są rhinowirusy oraz adenowirusy [2,3].

Infekcje pochodzenia bakteryjnego

W przypadku infekcji pochodzenia bakteryjnego, które stanowią około 20% zakażeń, najczęstszym powodem są paciorkowce Sptotrecoccus pyogenes. Bólem gardła może również skutkować zakażenie Mycoplasma pneumonia bądź Arcanobacterium haemolyticus. Ponadto, oprócz różnych paciorkowców za ból gardła może być również odpowiedzialna Corynebacterium diphtheriae, Chlamydia pneumoniae oraz Neisseria gonorrhoeae.

Pomimo, że zdecydowana większość przypadków wystąpienia bólu gardła spowodowana jest obecnością wirusów to niekiedy w celu zwalczenia opisywanej dolegliwości przepisywane są antybiotyki. Kuracja antybiotykowa w takiej sytuacji nie pomoże, natomiast zjawisko to przyczynia się do narastającej oporności na antybiotyki.

Ból gardła może być również następstwem stanu zapalnego migdałków, ujścia trąbki słuchowej, języczka podniebiennego czy też podniebienia miękkiego. Ból będzie szczególnie się nasilał podczas przełykania z powodu rozciągania oraz przesuwania się tkanek objętych stanem zapalnym [2-4].

Niezakaźne przyczyny bólu gardła

W przypadku niezakaźnych przyczyn bólu gardła źródło mogą stanowić czynniki fizyczne takie jak np. palenie papierosów, nadwyrężenie gardła z powodu krzyku, chrapanie, działania niepożądane niektórych leków, a także czynniki środowiskowe do których zaliczamy m.in. zanieczyszczenie powietrza, nieodpowiednią wilgotność czy też temperaturę powietrza oraz klimatyzację w pomieszczeniach w których przebywamy.

Palenie papierosów – dym papierosowy jest czynnikiem ryzyka wystąpienia bólu gardła nie tylko u palaczy, ale i również u osób narażonych na bierne palenie.

Krzyk – nadwyrężenie gardła często może występować zwłaszcza u osób, które wymagają nadmiernego użycia swojego głosu w pracy (np. nauczyciele).

Leki – ból gardła indukowany lekami może być działaniem niepożądanym inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACE) albo też stosowanej chemioterapii. Może również wystąpić u osób z astmą jako następstwo przyjmowania kortykosteroidów drogą wziewną. W tym przypadku istnieje również zwiększone ryzyko pojawienia się zakażeń grzybiczych.

Choroby współistniejące – choroba refluksowa krtani może przyczyniać się do wystąpienia przewlekłego stanu zapalnego gardła. Zauważono także, że u osób z nowo zdiagnozowanym zapaleniem tarczycy, jako jeden z pierwszych objawów pacjenci zgłaszają właśnie ból gardła [3].  

Mechanizm powstawania stanu zapalnego oraz bólu gardła

Stan zapalny będący następstwem wirusowej bądź bakteryjnej infekcji górnych dróg oddechowych powiązany jest ze zjawiskiem miejscowego wytwarzania mediatorów o charakterze zapalnym, takich jak prostaglandyny i bradykinina, które oddziałują na nerwy czuciowe w nosogardzieli oraz w gardle powodując ból. Bradykina poza pełnieniem roli silnego stymulanta włókien nerwowych bólowych, powoduje również rozszerzenie naczyń krwionośnych, wpływa na zwiększoną przepuszczalność naczyń włosowatych, przyczyniając się tym samym do powstawania obrzęku tkanek.

Z kolei odpowiedz immunologiczna na stan zapalny migdałków powoduje produkcję cytokin, które odpowiedzialne są za objawy ogólnoustrojowe, takie jak gorączka oraz wahania nastroju [2].

Chrypka

Chrypka może wystąpić na skutek nadmiernej eksploatacji gardła. Szczególnie często może pojawić się u osób, których narzędziem pracy jest głos (wspomniani nauczyciele czy też śpiewacy, lektorzy) albo być konsekwencją palenia papierosów. W okresie jesienno-zimowym może być częstym objawem przeziębienia.

Chrypka objawia się zmienioną barwą głosu, który staje się skrzeczący na skutek utraty możliwości wydawania wysokich dźwięków. Pomimo swojego uciążliwego przebiegu często jest niestety lekceważona. Każdy pacjent u którego chrypka utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie bez żadnych przyczyn powinien bezzwłocznie zgłosić się na badanie do laryngologa. Powodów może być kilka, od zazwyczaj niegroźnych stanów zapalnych krtani aż do złośliwych nowotworów strun głosowych [5].

Leczenie chrypki oraz suchości w jamie ustnej

W przypadku chrypki bądź uciążliwej suchości w jamie ustnej zalecane są preparaty zawierające w swoim składzie wyciąg z porostu islandzkiego z uwagi na swoje właściwości osłaniające śluzówkę gardła oraz krtani.

Ponadto porost będzie dobrym rozwiązaniem w przypadku osób przebywających długo w pomieszczeniach klimatyzowanych czy też u palaczy. Substancje śluzowe występujące w poroście islandzkim działają powlekająco na błonę śluzową gardła oraz na krtań, dzięki czemu zapewniają odpowiedni poziom nawilżenia, wykazują łagodzący wpływ na lekkie stany zapalne gardła, a także zapewniają w pewnym stopniu ochronę przed potencjalnym podrażnieniem.

Substancje lecznicze znajdujące zastosowanie w leczeniu bólu gardła

Celem leczenia objawowego jest zmniejszenie uczucia bólu. Wytyczne dotyczące bólu gardła wskazują na łagodzenie objawów z wyraźnym zastrzeżeniem stosowania antybiotyków tylko i wyłącznie w przypadku bakteryjnego źródła zakażenia. Warto jednak zaznaczyć, że antybiotyki nie zapewniają natychmiastowej ulgi w przypadku bólu gardła. Ponadto niekiedy mogą wywoływać działania niepożądane (np. biegunka) i w znaczący sposób wpływają na mikroflorę jelitową. Niektóre przypadki nie wymagają leczenia przyczynowego, wówczas antybiotyki nie są niezbędne, a inne dostępne opcje przynoszące ulgę są w zupełności wystarczające [4].

Z punktu widzenia pacjenta najbardziej uciążliwym objawem jest stan zapalny oraz towarzyszący mu obrzęk. Lek zawierający w swoim składzie substancję aktywną należącą do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych może niekiedy być skutecznym i wystarczającym rozwiązaniem. Tabletki do ssania są wygodną postacią leku w przypadku wystąpienia miejscowego stanu zapalnego oraz bólu gardła. Obecnie na rynku farmaceutycznym jest wiele preparatów dostępnych bez recepty i zapewniają one szeroki wybór podczas leczenia problemów z gardłem [6].

Większość przypadków występowania bólu gardła charakteryzuje się łagodnym przebiegiem i wówczas zdecydowana większość pacjentów decyduje się na leczenie za pomocą dostępnych na rynku farmaceutycznym preparatów dostępnych bez recepty. Są to środki o działaniu przeciwbólowym oraz przeciwzapalnym, tabletki do ssania oraz środki antyseptyczne do płukania jamy ustnej.

Flurbiprofen  

Flurbiprofen zalecany jest w przypadku krótkotrwałego leczenia objawowego bólu gardła. Należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Jego mechanizm działania opiera się na hamowaniu procesu syntezy prostaglandyn. Stosowanie flurbiprofenu przyczynia się do zwalczania stanu zapalnego, eliminując tym samym przyczynę bólu gardła. Dowiedziono, że dawka 8,75 mg jest skuteczna, będąc przy tym jednocześnie bezpieczną. Substancja ta wykazuje efektywność w zmniejszeniu bólu gardła, trudnościach w przełykaniu oraz uczuciu występującego obrzęku. Z powodu hamowania syntezy prostaglandyn, flurbiprofen jest przeciwskazany w trzecim trymestrze ciąży, gdyż może niekorzystnie wpływać na jej przebieg. Natomiast w pierwszym oraz drugim trymestrze również nie powinno się go stosować, o ile nie istnieje bezwzględna konieczność [4,6].

Flurbiprofen występuje w wyborze postaci, jako tabletki do ssania, granulat czy aerozol do stosowania w jamie ustnej.

Salicylan choliny

Salicylan choliny również należy do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Zalecany jest w przypadku stanów zapalnych błony śluzowej gardła oraz jamy ustnej. Wykazuje również działanie przeciwbólowe oraz przeciwgorączkowe. Z uwagi na swoją budowę chemiczną zaliczany jest do salicylanów. Mechanizm działania salicylanu choliny opiera się na hamowaniu aktywności cyklooksygenazy, która bierze udział w syntezie prostaglandyn.

Należy pamiętać, że salicylan choliny może wywołać zespół Reye’a, który przebiega z wystąpieniem encefalopatii i niewydolności wątroby, dlatego też nie zaleca się stosowania salicylanów u dzieci poniżej 12 roku życia [7].

Chlorchinaldol

Substancja ta jest pochodną 8-hydroksychinoliny i charakteryzuje się działaniem przeciwgrzybiczym, przeciwbakteryjnym oraz przeciwpierwotniakowym. Z uwagi na swoje właściwości, leki z zawartością chlorchinaldolu dobrze się sprawdzą w przypadku infekcji grzybiczych [8].

Benzydamina

Chlorowodorek benzydaminy należy do indolowych przedstawicieli niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Ponadto wykazuje również działanie przeciwbólowe oraz przeciwgorączkowe. W przeciwieństwie do innych przedstawicieli NLPZ, benzydamina nie hamuje procesu cyklooksygenazy oraz lipooksygenazy i nie wykazuje działania wrzodotwórczego.

Preparaty z benzydaminą przeznaczone do stosowania w obrębie jamy ustnej, przy pH 7,2 wykazują właściwości lipofilne i powinowactwo do błon komórkowych, działając na nie stabilizująco oraz miejscowo znieczulająco. Wykazują skuteczność w przypadku wystąpienia bólu, obrzęku oraz zaczerwienienia, które powiązane są ze stanem zapalnym gardła oraz jamy ustnej (zakażenia bakteryjne oraz wirusowe).

Benzydamina zalecana jest również w przypadku pooperacyjnego bólu gardła u pacjentów laryngologicznych oraz stomatologicznych, po wykonanych intubacjach, a także w przypadku wystąpienia zapalenia błon śluzowych po radioterapii. Sprawdza się również w sytuacji wystąpienia obrzęku, z racji swojego wpływu na zmniejszenie przepuszczalności włośniczek [9-11].

Benzydamina występuje jako substancja lecznicza w pastylkach twardych do ssania oraz aerozolach stosowanych w jamie ustnej.

Chlorowodorek lidokainy

Lidokaina wykazuje działanie miejscowo znieczulające i zaliczana jest do pochodnych amidów. Skutecznie łagodzi ból gardła, ale zalecana jest również w przypadku występowania stanów zapalnych dziąseł, a także owrzodzeń błony śluzowej jamy ustnej. Pomocniczo, lidokaina może być również stosowana w leczeniu zapalenia migdałków. Substancja ta cieszy się coraz większą popularnością, co wynika między innymi z jej silnego, szybkiego oraz długotrwałego działania miejscowo znieczulającego [8].

Chlorowodorek lidokainy wpływa na przepuszczalność dla jonów sodu przez błonę komórkową, powodując zahamowanie przewodnictwa nerwowego, co w efekcie skutkuje działaniem znieczulającym. W przypadku bólu gardła dostępne są tabletki do ssania z zawartością chlorowodorku lidokainy, jak również aerozol do stosowania w jamie ustnej [5]. Produktów zawierających w swoim składzie chlorowodorek lidokainy nie zaleca się stosować u dzieci poniżej szóstego roku życia [8,12].

Chlorek cetylopirydyniowy

Chlorek cetylopirydyniowy zaliczany jest do antyseptyków, który wykazuje działanie bakteriobójcze na bakterie Gram dodatnie, w mniejszym stopniu natomiast na bakterie Gram ujemne. Wykazuje również właściwości przeciwgrzybicze. Chlorek cetylopirydyniowy praktycznie nie powoduje działania ogólnoustrojowego, z uwagi na swoje właściwości fizykochemiczne. Nie jest zalecany u dzieci poniżej szóstego roku życia. Związek ten często występuje w wielu preparatach medycznych zalecanych w przypadku wystąpienia bólu gardła w obecności innych substancji aktywnych, takich jak chlorowodorek lidokainy, benzydamina czy też benzokaina [12].

Chlorheksydyna

Chlorheksydyna jest związkiem należącym do grupy antyseptyków. Z racji swoich właściwości substancja ta zalecana jest również w przypadku wystąpienia zapalenia dziąseł, a także dobrze sprawdza się w roli środka zapobiegającego tworzeniu się płytki nazębnej. Ponadto, chlorheksydyna charakteryzuje się umiejętnością „wiązania” z tkankami jamy ustnej, a następnie w sposób powolny jest uwalniana, co zapewnia stosunkowo długi okres czasu jej działania [13].

Chlorheksydyna jest bardzo dobrym związkiem o działaniu przeciwbakteryjnym charakteryzującym się szerokim spektrum działania. Działa zarówno na bakterie Gram dodatnie, jak i na bakterie Gram ujemne oraz na grzyby. Związek ten charakteryzuje się niską toksycznością, dzięki czemu wykazuje bezpieczny profil działań niepożądanych [14].

Benzokaina

Benzokaina jest estrem etylowym kwasu p-aminobenzoesowego (PABA). Charakteryzuje się niską toksycznością. Benzokaina wykazuje właściwości bakteriostatyczne, bakteriobójcze oraz przeciwgrzybicze. Mechanizm działania opiera się na blokowaniu przewodnictwa impulsów nerwowych poprzez zmniejszenie przepuszczalności błony dla jonów sodu. Proces ten powoduje podwyższenie progu wrażliwości, w tym progu bólu.

Ponadto u pacjentów z ostrym stanem zapalnym dochodzi do zwiększonej produkcji wolnych rodników tlenowych, natomiast benzokaina powoduje ich „wymiatanie”.

Substancję tę z powodzeniem stosuje się miejscowo do leczenia objawowego występujących stanów zapalnych oraz bólu gardła. Dodatkowo, benzokaina znajduje zastosowanie nie tylko w przypadku bólu gardła, ale stosowana jest jako lek pomocniczy w postaci przysypki lub maści w łagodzeniu objawów ospy wietrznej, półpaśca czy ugryzień owadów [8,15].

Benzokaina w aptekach w celu leczenia bólu gardła dostępna jest w postaci pastylek do ssania oraz płynów do stosowania w jamie ustnej.

Alkohol 2,4-dichlorobenzylowy

Alkohol 2,4-dichlorobenzylowy jest pochodną benzenu. Związek ten podczas leczenia działa wspomagająco z uwagi na swoje właściwości w przypadku wystąpienia stanów zapalnych jamy ustnej i gardła z objawami obrzęku, zaczerwienienia oraz bólu.

Alkohol 2,4-dichlorobenzylowy poprzez swój wpływ na transport lipidów przez błonę komórkową, wykazuje aktywność przeciwbakteryjną oraz przeciwgrzybiczą.

W produktach leczniczych często substancja ta występuje w połączeniu razem z innymi substancjami aktywnymi (np. z amylometakrezolem lub lidokainą) [16]. Na rynku farmaceutycznym z zawartością alkoholu 2,4-dichlorobenzylowego dostępne są zarówno aerozole do stosowania w jamie ustnej jak i pastylki do ssania.

Amylometakrezol

Amylometakrezol podobnie jak alkohol 2,4-dichlorobenzylowy wywiera wpływ na transport lipidów przez błony komórkowe, co skutkuje działaniem przeciwbakteryjnym oraz przeciwgrzybiczym. Z powodu wspomnianych właściwości, substancja ta dobrze sprawdza się wspomagająco podczas leczenia stanów zapalnych jamy ustnej i gardła oraz przy bólu gardła.

Amylometakrezol spotykany jest jako składnik pastylek do ssania oraz aerozoli, często występuje w połączeniu razem z innym substancjami aktywnymi (np. alkohol 2,4-dichlorobenzylowy, lidokaina) [16].

Chlorek benzoksoniowy

Substancja ta należy do czwartorzędowych soli amoniowych. Charakteryzuje się działaniem bakteriostatycznym oraz bakteriobójczym wobec bakterii Gram ujemnych oraz Gram dodatnich, a także właściwościami grzybobójczymi oraz słabym działaniem przeciwwirusowym [17].

Heksylorezorcynol

Heksylorezorcynol jako składnik pastylek do ssania zapewnia działanie miejscowo znieczulające. Dodatkowo wykazuje również łagodne działanie antyseptyczne.

Inne składniki pochodzenia naturalnego występujące w preparatach stosowanych w czasie wystąpienia bólu gardła

Prawoślaz

Syrop prawoślazowy jest rozwiązaniem, po które pacjenci często sięgają w przypadku wystąpienia łagodnych objawów związanych z górnymi drogami oddechowymi. Surowiec stanowi korzeń prawoślazu lekarskiego (łac. Althaea officinalis). Działa w sposób ochronny (powlekająco) na gardło, dzięki czemu łagodzi podrażnienia oraz działa nawilżająco na śluzówkę jamy ustnej oraz na krtań.

Propolis

Propolis określany jest mianem naturalnego antybiotyku. Wykazuje działanie przeciwzapalne. W propolisie aktywność farmakologiczną wykazują flawonoidy, kwasy fenolowe oraz ich estry [18].

Ponadto w preparatach stosowanych w celu uśmierzenia bólu gardła oraz zmniejszenia występującego stanu zapalnego często możemy spotkać substancje dodatkowe takie jak np. tymol czy też mentol, które również działają wspomagająco w towarzystwie wyżej opisanych substancji aktywnych.

Podsumowanie

Ból gardła jest jednym z objawów infekcji wirusowych, bakteryjnych czy też pochodzenia grzybiczego. Niekiedy powodem mogą być przyczyny nie mające zakaźnej etiologii, czyli czynniki fizyko-chemiczne takie jak na przykład nadwyrężenie głosu, palenie papierosów, chrapanie, zanieczyszczenie powietrza, jego nieodpowiednia temperatura bądź wilgotność [3].

W procesie powstawania stanu zapalnego oraz przy występowaniu bólu ważną rolę pełnią prostaglandyny oraz bradykinina. Mechanizm działania wielu opisanych w tym artykule substancji aktywnych opiera się na hamowaniu procesu syntezy prostaglandyn [2].

W większości przypadków ból gardła przebiega w dosyć łagodny sposób, przez co chorzy nie zawsze korzystają z usług pomocy medycznej. Oczywiście nie jest to regułą. Należy również pamiętać, że leczenie z wykorzystaniem antybiotyków nie jest zalecane jako leczenie pierwszego rzutu.

Często osoby z bólem gardła sięgają po preparaty dostępne bez recepty. Tabletki do ssania stanowią skuteczną oraz zarazem wygodną postać dostarczającą substancje aktywne na tkanki gardła, czyli bezpośrednio do miejsca występowania źródła bólu. W porównaniu do innych postaci, takich jak np. aerozole do stosowania w jamie ustnej czy też płyny do płukania jamy ustnej, pastylki charakteryzują się dłuższym czasem przebywania w miejscu występowania bólu, zapewniającym tym samym dłuższy kontakt z substancją aktywną [3,19].

dr n. farm. Malwina Lachowicz

Wydział farmaceutyczny Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

Katedra Farmacji Stosowanej

Piśmiennictwo:

[1] Schapowal, A., Berger, D., Klein, P., & Suter, A. (2009). Echinacea/sage or chlorhexidine/lidocaine for treating acute sore throats: a randomized double-blind trial. European journal of medical research, 14(9), 406.

[2] Bathala, S., & Eccles, R. (2013). A review on the mechanism of sore throat in tonsillitis. The Journal of Laryngology & Otology, 127(3), 227-232.

[3] Renner, B., Mueller, C. A., & Shephard, A. (2012). Environmental and non-infectious factors in the aetiology of pharyngitis (sore throat). Inflammation Research, 61(10), 1041-1052.

[4] de Looze, F., Russo, M., Bloch, M., Montgomery, B., Shephard, A., Smith, G., & Aspley, S. (2016). Efficacy of flurbiprofen 8.75 mg spray in patients with sore throat due to an upper respiratory tract infection: a randomised controlled trial. European Journal of General Practice, 22(2), 111-118.

[5] Reiter, R., Hoffmann, T. K., Pickhard, A., & Brosch, S. (2015). Hoarseness—causes and treatments. Deutsches Ärzteblatt International, 112(19), 329.

[6] Aspley, S., Shephard, A., Schachtel, E., Sanner, K., Savino, L., & Schachtel, B. (2016). Efficacy of flurbiprofen 8.75 mg lozenge in patients with a swollen and inflamed sore throat. Current medical research and opinion, 32(9), 1529-1538.

[7] https://pub.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl – Cholinex, 150 mg, pastylki twarde

[8] Janiec. W. Farmakodynamika. Podręcznik dla studentów farmacji. PZWL

[9] Kuriyama, A., Aga, M., & Maeda, H. (2018). Topical benzydamine hydrochloride for prevention of postoperative sore throat in adults undergoing tracheal intubation for elective surgery: a systematic review and meta‐analysis. Anaesthesia, 73(7), 889-900.

[10] https://pub.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl – Tantum Verde, 1,5 mg/ml, aerozol do stosowania w jamie ustnej i gardle

[11] Chari, V. R., & Paul, A. (2016). Comparative study to analyze the incidence of sore throat, cough, and hoarseness of voice after general anesthesia with the use of topical benzydamine hydrochloride and 2% lignocaine gel with placebo. Medical Journal of Dr. DY Patil University, 9(1), 61.

[12] https://pub.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl – Orofar max 2 mg + 1 mg, pastylki twarde

[13] Scannapieco, F. A., Yu, J., Raghavendran, K., Vacanti, A., Owens, S. I., Wood, K., & Mylotte, J. M. (2009). A randomized trial of chlorhexidine gluconate on oral bacterial pathogens in mechanically ventilated patients. Critical Care, 13(4), R117.

[14] Kumar, S. B. (2017). Chlorhexidine mouthwash-a review. Journal of Pharmaceutical Sciences and Research, 9(9), 1450.

[15] Chrubasik, S., Beime, B., & Magora, F. (2012). Efficacy of a benzocaine lozenge in the treatment of uncomplicated sore throat. European Archives of Oto-Rhino-Laryngology, 269(2), 571-577.

[16] https://pub.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl – Neo-angin Spray, (14,58 mg + 2,92 mg + 0,87 mg)/ml, roztwór do stosowania na błonę śluzową jamy ustnej i gardła

[17] https://pub.rejestrymedyczne.csioz.gov.pl – Orofar Junior, 1 mg + 1 mg, tabletki do ssania

[18] Jain, S., Rai, R., Sharma, V., & Batra, M. (2014). Propolis in oral health: a natural remedy. World J Pharm Sci, 2(1), 90-4.

[19] McNally, D., Shephard, A., & Field, E. (2012). Randomised, double-blind, placebo-controlled study of a single dose of an amylmetacresol/2, 4-dichlorobenzyl alcohol plus lidocaine lozenge or a hexylresorcinol lozenge for the treatment of acute sore throat due to upper respiratory tract infection. Journal of Pharmacy & Pharmaceutical Sciences, 15(2), 281-294.