Apteczka dla przezornych.

Zanim zaczniemy kompletować apteczkę, warto odpowiedzieć sobie na kilka podstawowych pytań:

– czy będziemy w Polsce czy za granicą?

– czy na miejscu jest istnieją zorganizowane służby ratownicze?

– jak szybko służby ratownicze będą mogły do nas dotrzeć?

– czy na miejscu jest możliwość zakupu środków medycznych i jaka jest ich jakość?

– ile osób jedzie, czy chorują na choroby przewlekłe?

– czy w trakcie wyjazdu jesteśmy szczególnie narażeni na jakieś zagrożenia?

Pozornie najlepiej sytuacja wygląda, jeśli nie wybieramy się poza granicę naszego kraju. Służby ratunkowe pokrywają swym zasięgiem obszar całego Państwa, powszechna jest dostępność do lekarzy POZ, nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej oraz do aptek. Wydaje się, że nie ma się czym przejmować. Ale… Wyobraźmy sobie sytuację, że jedziemy w bardzo odludny zakątek naszego kraju. Sielski krajobraz, najbliższe wioski i miasteczka daleko, cisza i spokój. Wchodzimy do rzeki lub jeziora i nagle następujemy na fragment szkła. Rana niewielka, ale wymagająca podstawowego zaopatrzenia. Albo budzimy się rano z silnym bólem głowy i uświadamiamy sobie, że leki przeciwbólowe zostały w szafce w domu. Właśnie w takich sytuacjach najczęściej ratuje nas prosta apteczka przygotowana na wyjazd lub apteczka którą mamy w samochodzie. Co zatem w takiej apteczce powinno się znaleźć?

APTECZKAPODSTAWOWA

Rękawiczki (lateksowe lub nitrylowe) – nawet 10 par – są tanie ale łatwe do uszkodzenia, dlatego lepiej mieć ich więcej;
Maseczka do prowadzenia resuscytacji krążeniowo – oddechowej. Można zaopatrzyć się na najprostszą (kawałek folii z ustnikiem), ale polecam bardziej zaawansowaną, chroniącą całkowicie przed kontaktem naszych ust z twarzą pacjenta. Wprawdzie jest droższa, ale jest to praktycznie jednorazowy zakup.
Kompresy z gazy opatrunkowej – gaziki jałowe (w różnych rozmiarach: 5x5cm, 7x7cm, 10x10cm) – kilka opakowań.
Opaski dziane o szerokości 10 i 15 cm – po 4-5 sztuk.
Bandaże elastyczne 10 i 15 cm – po 1 sztuce
Koc ratunkowy (folia NRC) – aluminiowa płachta zapobiegająca wychłodzeniu – obowiązkowe wyposażenie zwłaszcza jeśli wybieramy się w góry lub inne odludne miejsca, gdzie oczekiwanie na przybycie służb ratunkowych może trwać długo.
Plaster do umocowywania opatrunków (szeroki na 5 cm, zawsze można go przyciąć).
Plastry z opatrunkiem – jedno opakowanie.
Nożyczki – przydatne do przecinania bandaży, opatrunków, ubrań – najlepiej specjalne, tępo zakończone.
Chusta trójkątna bawełniana – doskonały środek do zrobienia temblaka w razie konieczności unieruchomienia kończyny górnej.
Woda utleniona – podstawowy środek dezynfekcyjny, do zastosowania na niekrwawiące drobne zranienia i otarcia. Obecnie jest produkowana także w formie żelu. Nie spływa z miejsca zastosowania i tworzy na powierzchni rany specjalny opatrunek błonowy.

Powyższy zestaw stanowi absolutne minimum zawartości apteczki. Co ważne, apteczkę powinniśmy sami skompletować. Na rynku są wprawdzie dostępne zestawy (apteczka z wyposażeniem) jednak przed zakupem musimy się upewnić, jaka jest zawartość oferowanego zestawu. Często się bowiem zdarza, że w ładnie wyglądającej apteczce ilość wyposażenia jest nadzwyczaj skąpa (w przeciwieństwie do ceny).

Dodatkowo w takiej apteczce mogą się znaleźć:

Krem oraz szminka z filtrem UV – rzeczy niezbędne i oczywiste, jeśli jedziemy na wypoczynek do ciepłych krajów. Trzeba jednak pamiętać, że na działanie promieni słonecznych jesteśmy narażeni także w górach oraz podczas aktywności zimowych na śniegu. Niestety – poparzenie słoneczne pomimo zazwyczaj niewielkiego stopnia jest na tyle bolesne, że skutecznie uprzykrzy nam wypoczynek. Warto posiadać dwa typy kremów – ze średnim filtrem oraz maksymalnym. Krem oprócz działania ochronnego przed promieniowaniem UV-A, UV-B, IR także natłuści skórę, co ma znaczenie w sytuacji narażenia na wiatr.

APTECZKA ROZSZERZONA

Apteczka podstawowa, jak sama nazwa wskazuje, powinna nam towarzyszyć praktycznie w każdym wyjeździe. Jest ona wystarczająca w większości nagłych zdarzeń takich jak urazy i zranienia. Jednak jeśli chcemy być przygotowani także na wystąpienie nagłych zachorowań, skład apteczki powinien być rozszerzony o podstawowe leki. Jest to szczególnie istotne zwłaszcza w miejscach znacznie oddalonych od punktów aptecznych lub aptek. Co powinno się znaleźć na jej wyposażeniu poza tym, co już skompletowaliśmy do „apteczki podstawowej”?

Podstawowe leki przeciwbólowe: Paracetamol i/lub Ibuprofen lub leki stanowiące ich połączenie. Pamiętajmy o tym, że jeśli jadą z nami dzieci powinniśmy również pomyśleć o lekach dla nich, tzn. we właściwych dla wieku dawkach oraz postaciach (tabletki, syropy, czopki). Wymienione wyżej leki mają także działanie przeciwgorączkowe. Alternatywnie można zabrać inne leki z grupy NLPZ dostosowane do naszych potrzeb lub przewidywanych dolegliwości.
Drotaweryna – podstawowy lek o działaniu rozkurczowym – polecany w stanach spastycznych w obrębie narządów trzewnych, kolkach oraz bolesnym miesiączkowaniu.
Tabletki na ból gardła – najlepiej takie, które można stosować również w stanach zapalnych jamy ustnej
Leki stosowane z zaburzeniach pokarmowych i biegunce: węgiel aktywny, nifuroksazyd i loperamid. Przydatny może być także preparat uzupełniający elektrolity i glukozę – w przypadku odwodnienia organizmu.

Oczywiście to tylko przykładowe leki jakie należy dołączyć do składu swojej apteczki. O szczegółowym doborze medykamentów decydować będzie to w jaki rejon świata się udajemy i jakie zachorowania mogą się nam przytrafić. Posiadanie własnych leków uwalnia nas od konieczności poszukiwań na miejscu. Trzeba ponadto pamiętać, że nie wszystkie leki dostępne w Polsce są osiągalne w innych krajach. Dodatkowym argumentem za zabraniem własnych lekarstw może być wątpliwa jakość medykamentów dostępnych w mniej cywilizowanych częściach świata.

Szczególną ostrożność i uwagę powinny przyłożyć osoby chore na schorzenia przewlekłe. Obowiązkowym wyposażeniem takich chorych jest posiadanie zestawu lekarstw przyjmowanych na stałe (najlepiej w większej ilości i rozłożonej w dwa miejsca, na wypadek chociażby zgubienia lub kradzieży bagażu). Dodatkowo osoby te powinny zabrać leki stosowane w razie zaostrzenia choroby. Pamiętać trzeba że specyfika wielu miejsc (temperatura, wilgotność powietrza, ciśnienie) mogą nasilać istniejące schorzenia.

APTECZKA ZAAWANSOWANA

Trzecią kategorię apteczek stanowią apteczki dla zaawansowanych. O uzupełnieniu apteczki w dodatkowe środki i materiały powinny pomyśleć osoby organizujące na własną rękę wyjazdy w mało dostępne zakątki świata, zwłaszcza jeśli wyjeżdżają większą grupą. Wtedy wielkość i waga apteczki może się rozłożyć na kilka osób. Aby w pełni wykorzystać posiadane wyposażenie, przynajmniej jedna osoba powinna być przeszkolona w udzielaniu pierwszej pomocy. Niestety doświadczenie pokazuje, że wykonanie nawet prostych działań medycznych bez odpowiedniego przeszkolenia może okazać się dużym wyzwaniem, zwłaszcza w sytuacji kiedy działamy w stresie. Aby nasza apteczka była jeszcze bardziej profesjonalna, do wyposażenia „apteczki rozszerzonej” warto dołożyć kilka specjalistycznych produktów.

Preparat odkażający na bazie oktenidyny – preparaty z tą substancją można stosować także na śluzówki.
Jodyna – Preparat ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe. Wykazuje również aktywność w stosunku do pierwotniaków, zarodników bakterii i grzybów. Oprócz dezynfekcji skóry, można też sporządzić roztwór do płukania jamy ustnej.
Specjalistyczne opatrunki na rany– warto pomyśleć o zabraniu kilku rozmiarów najbardziej uniwersalnych opatrunków lub wybrać produkt zawierające dodatkowo substancję przeciwbakteryjną np. octan chlorheksydyny uwalniany stopniowo z opatrunku wywiera długotrwałe działanie przeciwbakteryjne przeciwko pałeczkom Gram-dodatnim i Gram-ujemnym.
Paski do zamykania ran. W sytuacji gdy nie ma możliwości zszycia są nie do zastąpienia. Występują w kilku szerokościach i długościach. Niestety nie można ich stosować na owłosioną skórę głowy oraz w miejscach, gdzie skóra intensywnie pracuje (kolano, łokieć). Jednak w innych miejscach świetnie spełniają swoją funkcję bez konieczności szycia rany.
Elastyczna siatka podtrzymująca do mocowania opatrunków. Dostępna w kilku szerokościach. Za jej pomocą można zaopatrzyć praktycznie każdą część ciała w krótkim czasie – wystarczy zaaplikować kompres i założyć dopasowaną siatkę, która przytrzyma opatrunek na miejscu.
Adrenalina w ampułkostrzykawce – adrenalina jest podstawowym lekiem stosowanym we wstrząsie różnego pochodzenia. Najczęściej jest stosowana w reakcjach anafilaktycznych spowodowanych ukąszeniami jadowitych owadów lub gadów oraz spożyciem pokarmów na które dana osoba może być uczulona. Lek do podawania domięśniowego.
Szyna Sam splint – do zastosowania w przypadku wszelkich urazów kończyn – złamań, zwichnięć, skręceń. W odróżnieniu od metalowej szyny Kramera jest niezwykle lekka, łatwo się modeluje i zajmuje po zwinięciu bardzo mało miejsca.
Fleczer stomatologiczny – jest to samotwardniejący materiał dentystyczny w postaci pasty do tymczasowego wypełniania ubytków zębowych. W rejonach, gdzie opieka stomatologiczna pozostawia wiele do życzenia lub po prostu nie istnieje, wizyta u stomatologa przed wyjazdem jest koniecznością. Jednak ubytek w zębie może zdarzyć się w każdym momencie, niestety najczęściej w tym najmniej spodziewanym. Fleczer stomatologiczny pozwala nam wtedy samodzielnie uzupełnić ubytek i funkcjonować do czasu, aż będzie możliwość uzyskania pomocy stomatologa. Fleczer ma postać pasty (pakowanej w mały pojemnik lub tubkę), ulega samostwardnieniu pod wpływem śliny oraz jest łatwo usuwalny z ubytków zębowych.
Szara mocna taśma oraz folia strech. Folia najczęściej znajduje zastosowanie w mocowaniu szyny (sam-splint, Kramera) do kończyny. Szarą taśmę wykorzystamy do mocowania opatrunków, jest także pomocna w wykonywaniu unieruchomień kończyn. Ma poza tym wiele zastosowań pozamedycznych.

Oczywiście do skład apteczki można jeszcze bardziej rozszerzyć. Wyjeżdżając w egzotyczne rejony świata trzeba być świadomym występowania wielu groźnych schorzeń jak gorączki krwotoczne, malaria, dżuma. Niestety, próby samodzielnego leczenia najczęściej kończą się fiaskiem i konieczny staje się transport do miejsca, gdzie istnieje pomoc medyczna. Przed wyjazdem dobrze jest dowiedzieć się na jakie zachorowania jesteśmy narażeni i jeśli istnieją szczepionki odpowiednio wcześnie się zaszczepić. W takich przypadkach zaleca się skontaktować przed wyjazdem ze swoim lekarzem rodzinnym lub Uniwersyteckim Centrum Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni.

I na koniec mała refleksja. Pamiętajmy, że podróż ma służyć naszej przyjemności, a noszenie wszędzie kilkukilogramowej apteczki do przyjemności z pewnością nie należy. Trzeba zatem znaleźć właściwy kompromis pomiędzy tym, co do apteczki włożymy, a możliwościami działania w oparciu o medykamenty dostępne na miejscu.

mgr Daniel Sieniawski

Ratownik medyczny