04.2009 – „Cellulit – problem nie tylko estetyczny.”

CELLULIT – PROBLEM NIE TYLKO ESTETYCZNY

    Cellulit jest chorobą tkanki tłuszczowej polegającą na zmianach obrzękowo-stwardnieniowych tkanki podskórnej. Powstaje na skutek wadliwego funkcjonowania układu limfatycznego, w wyniku czego następuje odkładanie się w komórkach tłuszczowych nie wydalanych z organizmu produktów przemiany materii.
    „Skórka pomarańczowa” występuje w okolicy bioder, brzucha, ud, ramion oraz na pośladkach – głównie u kobiet (u mężczyzn jedynie w stanach patologicznych przy zaburzeniach gospodarki hormonalnej).
Wyodrębniono dwa rodzaje cellulitu:  
   Cellulit wodny – w każdym miesiącu życia, począwszy od okresu dojrzewania, w ciele kobiety odkłada się rezerwa wody i tłuszczów w tkankach tak, aby przygotować się do ewentualnej ciąży. Następuje wówczas przesunięcie wody i tłuszczów w kierunku zewnętrznej warstwy skóry i tkanki tłuszczowej. Pod koniec cyklu organizm pozbywa się tej "nadwyżki", bardziej lub mniej skutecznie. Jeśli rytm hormonalny ulega zakłóceniu, powstaje cellulit.
   Cellulit lipidowy zaczyna się w głębokich warstwach skóry właściwej i poniżej w tkance łącznej, gdzie znajdują się komórki tłuszczowe, pełniące rolę zbiorników energii. Komórki te gromadzą cukier oraz kwasy tłuszczowe, tworząc z nich trójglicerydy. Te ostatnie po pewnym czasie rozpadają się, uwalniając wolne kwasy tłuszczowe oraz glicerol. Jeśli proces rozpadu nie przebiega prawidłowo, cukier i tłuszcze zaczynają gromadzić się w komórkach, a te automatycznie powiększają się. Pęczniejące grupy komórek tworzą na powierzchni skóry guzki – „skórkę pomarańczową”.

 

   Cellulit ma tendencję do pogłębiania stopnia zaawansowania. Rozróżniamy cztery stopnie rozwoju cellulitu. Od niewidocznych gołym okiem zaburzeń krążenia żylnego oraz limfatycznego do często bolesnych złogów włókien kolagenowych, powodujących ucisk naczyń limfatycznych oraz krwionośnych.
   W wyniku nagromadzenia szkodliwych produktów przemiany materii w adipocytach (komórkach tłuszczowych) dochodzi do ich znacznego powiększenia oraz do podrażnienia zakończeń nerwowych, skutkującego silnym bólem.
   Zaawansowany cellulit charakteryzuje zmiana składu chemicznego tłuszczów w adipocytach. Stężenie nasyconych kwasów tłuszczowych rośnie w stosunku do ilości nienasyconych kwasów, co zmniejsza płynność błon komórkowych.

   Zaburzenia gospodarki hormonalnej sprzyjają powstaniu cellulitu. Przyjmowanie pigułek antykoncepcyjnych, czy spożywanie mięsa pochodzącego ze zwierząt tucznych, którym w celu uzyskania większej masy podawano hormony, nie są obojętne. Nadmiar estrogenów, nierównoważony wydzielaniem progesteronu, sprzyja powstaniu „skórki pomarańczowej”, prowadzi do zwiększenia objętości adipocytów oraz wzmaga retencję wody.

   Większość kobiet z cellulitem wykazuje stan nadmiernej motywacji i wyraźny niepokój. Depresja, stres, silnie przeżywane emocje mogą mieć wplyw na nadmierne gromadzenie się cząsteczek tłuszczu i wody w hipodermie oraz dermie. Powstanie cellulitu związane jest z zaburzeniem gospodarki katecholaminowej, która reguluje między innymi przebieg lipolizy.

   Zakłada ona istnienie dwóch rodzajów adrenergicznych receptorów:
– receptorów alfa, zmniejszających lipolizę
– receptorów beta, nasilających lipolizę
   Wzrost masy tłuszczowej zwiększa odpowiedź receptorów alfa. Im większe zatem przybieranie masy, tym mniejsze szanse na ustąpienie cellulitu. Ponadto udowodniono, że liczba receptorów beta zmniejsza się z wiekiem, stąd wzrasta tendencja do tycia oraz powstawania cellulitu u osób starszych.

Cellulit bywa związany z zaburzeniami krążenia. Mogą one być nasilane przez złe nawyki typowe dla kobiet. Obcisłe ubrania, buty na wysokim obcasie (hamujące działanie pompy mięśniowej), duża ilość soli i cukru w diecie, siedzący tryb życia (powodujący niewłaściwe odkładanie się tłuszczu oraz blokujący krążenie w nogach), picie kawy (sprzyjające zatrzymywaniu wody w organizmie), gorące kąpiele (hamujące usuwanie toksyn z organizmu), zbyt częste opalanie się (przesuszenie skóry zmniejsza jej ukrwienie) – to tylko niektóre ze złych przyzwyczajeń.

 

   Dla właściwego funkcjonowania układu limfatycznego i krwionośnego niezbędnym warunkiem jest aktywność fizyczna.
Przy każdym ruchu mięśni uciskane są naczynia krwionośne i limfatyczne, żyły naprężają się i rozluźniają, co umożliwia pompowanie limfy od zastawki do zastawki w stronę serca. Bierność sprawia, iż produkty przemiany materii zalegają  w komórkach i nie są wydalane z organizmu. Zjawisko to nosi nazwę pompy mięśniowej.

   Prawidłowo przeprowadzona kuracja antycellulitowa powinna rozpocząć się od działań zmierzających do zmniejszenia przepuszczalności naczyń krwionośnych.
   W leczeniu cellulitu zaleca się preparaty zawierające flawonoidy: rutynę, kwercetynę, kemferol, diosminę i hesperydynę.
Mechanizm działania bioflawonoidów polega na hamowaniu enzymów zawierających w swojej cząsteczce jon miedzi, między innymi hialuronidazy, która rozkleja śródbłonki naczyń włosowatych, nasilając objawy „skórki pomarańczowej”.
   Flawonoidy przedłużają ponadto działanie witaminy C, chroniącej ścianki naczyń przed toksycznymi utleniaczami (oksydantami) oraz biorącej udział w syntezie kolagenu.
   Bioflawonoidy poprawiają szczelność ścian naczyń krwionośnych i działają przeciwzapalnie dzięki hamowaniu uwalniania mediatorów zapalenia.

   Szczególnie efektywne we wzmacnianiu najmniejszych naczyń krwionośnych są rutynozydy, na czele z rutyną oraz jej półsyntetycznymi pochodnymi o lepszej przyswajalności oraz rozpuszczalności – trokserutyną czy etylorutozydem.

   Trokserutyna przyjmowana w dużych dawkach wspomaga deformację krwinek czerwonych oraz działa przeciwagregacyjnie. Hamowanie tworzenia się skrzepliny w kapilarach żylnych, działanie ochronne na komórki śródbłonka naczyń (venoprotectivum), a także zmniejszanie obrzęków wynikające z podwyższenia liczby makrofagów, a tym samym eliminacji nadmiaru białka z ustroju, czyni ją substancją skuteczną w terapii cellulitu.

   Diosmina należy obok rutozydów do najważniejszych bioflawonoidów naturalnych. Działa dwukrotnie silniej od trokserutyny. Pozyskiwana jest głównie z owoców cytrusowych (miąższu, skóry, pestek). Uzyskany materiał jest obfitym źródłem związków polifenolowych, takich jak: kwercetyna, hesperydyna, neohesperydyna, glikozyd kemferolu, naryngenina, czy apigenina. Końcowy produkt – wyizolowany bioflawonoid – diosmina wpływa korzystnie na poprawę napięcia ściany naczyń żylnych.

 

   W terapii cellulitu zalecane są również preparaty zawierające w swoim składzie saponiny. Uszczelniają one naczynia i działają przeciwzapalnie. Skuteczne są: escyna (z kasztanowca pospolitego), ruskogenina (z iglicy włoskiej) oraz diosgenina (z kozieradki).

   Wyciągi z nasion i kwiatów kasztanowca wzmacniają oraz przywracają elastyczność ścianom naczyń włosowatych i drobnym naczyniom obwodowym. Ponadto zapobiegają nadmiernej przepuszczalności i przenikaniu osocza oraz czerwonych krwinek poza łożysko naczyń.
   Preparaty zawierające escynę, działają nie tylko zapobiegawczo, lecz także przyspieszają znacznie wchłanianie płynu surowiczego w miejscu obrzęku (w cellulicie, po stłuczeniach, czy zwichnięcach). Prawdopodobne jest również działanie na krzepliwość krwi, polegające na zmniejszeniu możliwości powstawania zakrzepów wewnątrznaczyniowych. Omawiane wyciągi działają synergistycznie ze stosowanymi zewnętrznie ekstraktami z arniki górskiej.

 

   Rusogeniny zawierają m.in. przeciwzapalne oraz przeciwobrzękowe heterozydy sterolowe. Ich mechanizm działania zapobiega nadmiernemu poszerzaniu się naczyń oraz ich nieszczelności. Eliminują dokuczliwy świąd i pieczenie, jakie wywołuje stan zapalny żył oraz stabilizują podłoże, w którym osadzone są naczynia żylne oraz limfatyczne.

   Mikrokrążenie poprawiają również pochodne puryn np. kofeina, teofilina, teobromina, aminofilina. Kofeina oraz jej pochodne, tak popularne w kosmetykach antycellulitowych, wpływają na zwiększoną aktywację układu nerwowego, wzmagają wydzielanie neuroprzekaźników (głównie cyklicznego AMP) pełniących istotną rolę w procesie redukcji tkanki tłuszczowej. Metyloksantyny są obecne w ogromnej liczbie wyciągów roślinnych: w kawie, herbacie zielonej i paragwajskiej, wyciągach z guarany, koli, Plectranthus, Cassava, Garcinia Cambodgia. Zawarte w powyższych ekstraktach związki polifenolowe, wspólnie z metyloksantynami wpływają na aktywację procesów enzymatycznych sprzyjających mobilizacji podskórnych lipidów i ich zwiększonemu wykorzystaniu w procesach energetycznych.

 

   Zielone i brunatne algi są cennym źródłem wielu substancji aktywnych biologicznie. Związki te biorą czynny udział w metabolizmie tłuszczów i białek, zmniejszają tendencję do zastoju płynów, a także poprawiają krążenie limfatyczne. W kosmetyce stosowane są bogate w jod ekstrakty z listownicy brunatnej i morszczynu. Obecny w wielu glonach kwas alginowy stymuluje przemianę materii i przyczynia się do usuwania złogów tłuszczu – wskutek drenażu tkanek działa wyszczuplająco, a ze względu na zdolność wiązania toksyn ma także właściwości odtruwające.

   Poprawę stanu tkanki łącznej mniej lub bardziej uszkodzonej przez obecność cellulitu, uzyskuje się, używając wyciągów ze skrzypu, który zawiera krzem, składnik występujący zazwyczaj w niedomiarze w uszkodzonej tkance łącznej.

   Wyciąg z bluszczu pospolitego szczególnie bogaty we flawonoidy (hederagenina), przyspiesza proces redukcji tkanki tłuszczowej, pobudza krążenie krwi i zmniejsza przepuszczalność naczyń krwionośnych, usprawnia funkcjonowanie tkanki łącznej, poprawia elastyczność i jędrność skóry, a także wykazuje działanie przeciwzapalne. Ekstrakty z liści bluszczu przyspieszają wydostanie się z tkanek nadmiaru wody i usunięcie toksyn, a także pobudzają przemianę materii i proces spalania tkanki tłuszczowej.
   Należy pamiętać, że dobre rezultaty w leczeniu cellulitu uzyskujemy przez jednoczesne stosowanie zarówno preparatów doustnych, jak i pielęgnacyjnych.

– Jonoforeza, zwiększa łatwość przenikania substancji aktywnych rozpuszczonych w wodzie wgłąb skóry.
– Endermologia, polega na wykonywaniu masażu okolic leczonych przez zasysający ucisk
– Masaż wibracyjny ma na celu rozdzielenie złogów usieciowanego kolagenu.
– Drenaż limfatyczny to szczególna metoda masażu, która umożliwia pobudzenie głębokich warstw skóry i działa bezpośrednio na krążenie limfatyczne.
– Ultradźwięki, termoterapia, krioterapia, presoterapia, elektrolipoforeza, bodywrapping, eksfoliacja to popularne metody usuwania cellulitu.
– Aromaterapia: olejki eteryczne, m.in. geraniowy, cytrynowy, jałowcowy, rozmarynowy, cypry-sowy, cedrowy; działają regulująco, usuwają toksyny z tkanki łącznej oraz zmniejszają złogi tłuszczowe
– W bardziej zaawansowanym stadium cellulitu wskazana jest metoda bodźcowa: mezoterapia, czyli miejscowe wstrzykiwanie w chorobowo zmienione miejsca substancji biologicznie aktywnych m. in. L-karnityny, aminofiliny, kofeiny, czy leków przeciwobrzękowych.
   W niektórych przypadkach konieczne może okazać się zastosowanie leczenia chirurgicznego: liposukcja – czyli "odsysanie tłuszczu". W odessanym miejscu dochodzi do powstawania zrostów, dlatego w późniejszym okresie w tym samym miejscu nie narasta ponownie tkanka tłuszczowa.

   Leczenie cellulitu musi być dobrze przemyślane. Bardzo ważne jest, aby różne rodzaje terapii uzupełniały się. Dlatego też istotna jest prawidłowa dieta. Podstawowymi jej składnikami powinny być: warzywa, owoce, kiełki, kasze, chude ryby, ciemne pieczywo, czyli produkty bogate w witaminy, mikroelementy i błonnik. Należy ograniczać do minimum podaż soli, cukru i tłuszczów zwierzęce, a także unikać używek: alkoholu, papierosów, czy kawy. Duże ilości niegazowanej wody mineralnej pozwalają usuwać toksyny. Herbaty ziołowe zawierające koper, skrzyp, brzozę, krwawnik, zieloną herbatę oczyszczają organizm. Nie można zapominać o konieczności zwiększenia aktywności fizycznej.  Nie leczony cellulit pogłębia się i może przejść w formę cellulitis, czyli poważne schorzenie jakim jest zapalenie tkanki łącznej, dlatego niezwykle ważna jest świadomość problemu, jakim jest „skórka pomarańczowa”, będącego nie tylko defektem kosmetycznym,  ale również jednostką chorobową wymagającą starannego leczenia.

fot. Dreamstime/Fotolia

Bibliografia:

1.    „Chemia piękna” M. Molski, Warszawa 2009, Wydawnictwo PWN
2.    „Kosmetyka stosowana” J. Dylewska-Grzelakowska, Warszawa 1999, WSiP
3.    „Medycyna piekności” M. Noszczyk, B. Noszczyk, Warszawa 1999, Wydawnictwo PZWL
4.    „Kosmetologia i farmakologia skóry” M.C. Martini, Warszawa 2007, Wydawnicto PZWL
5.    „Zarys kosmetyki lekarskiej” A. Koźmińska-Kubarska, Warszawa 1984, Wydawnictwo PZWL
6.    „Fitoterapia i leki roślinne” E. Lamer-Zarawska et all., Warszawa 2007, Wydawnictwo PZWL
7.    „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie” A. Ożarowski, Warszawa 1989, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych
8.    „Prawie wszystko o ziołach” M.E. Sanders, Podkowa Leśna 2007, Wydawca Mateusz E. Senderski
9.    www.wizaz.pl
10.    www.panacea.pl