03.2014 – „Leki i wyroby medyczne dla osób uprzywilejowanych.”

marzec 2014, nr 91/69 online

Leki i wyroby medyczne

dla osób

uprzywilejowanych

 

   Wśród pacjentów odwiedzających apteki znajdują się osoby uprzywilejowane posiadające rozszerzone uprawnienia do zaopatrzenia w leki lub inne produkty wydawane w aptekach. Ze względu na fakt, że zasady zaopatrzenia tych pacjentów stanowią wyjątki od powszechnie obowiązujących reguł, co może być przyczyną niechcianych pomyłek, postanowiliśmy opublikować materiał szkoleniowy dotyczący realizacji recept wystawionych dla pacjentów uprzywilejowanych.
 
   Poniższe opracowanie, którego autorami są doświadczeni aptekarze dr Stanisław Piechula i mgr Michał Grzegorczyk, jest usystematyzowanym zbiorem rozproszonych przepisów, które maja zastosowanie w przypadkach realizacji recept dla pacjentów uprzywilejowanych. Opracowanie zostało zaktualizowane 23 marca 2014 roku. Teksty aktów prawnych są udostępnione na stronie internetowej Sejmu RP w Internetowym Systemie Aktów Prawnych – ISAP. Wybór przepisów prawa dostępny jest także na stronie internetowej Naczelnej Izby Aptekarskiej w serwisie Lex Apothecariorum.

■ Rozporządzenie w sprawie recept lekarskich

Tu wyraźnie określono JEDYNE uprawnienia, dla których NALEŻY SPRAWDZIĆ wymienione dokumenty gdy lekarz wypisał receptę dla osoby uprzywilejowanej, przy innych uprawnieniach wpisanych przez lekarza dokumentów SPRAWDZAĆ NIE TRZEBA:

§ 22. Leki dla osób, o których mowa w art. 43, art. 45, art. 46, art. 66 ust. 1 pkt 2 ustawy, wydaje się na podstawie legitymacji „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub legitymacji „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”, o których mowa odpowiednio w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi (Dz. U. Nr 106, poz. 681, z późn. zm.) i art. 22 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Nr 169, poz. 1411, z 2009 r. Nr 141, poz. 1149, z 2010 r. Nr 182, poz. 1228 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654), książki inwalidy wojennego (wojskowego), o której mowa w art. 23c ust. 1 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 648 i Nr 113, poz. 745, z 2011 r. Nr 112, poz. 654 oraz z 2012 r. poz. 118), legitymacji osoby represjonowanej, o której mowa w art. 12 ust. 5 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371, z późn. zm.) lub innego dokumentu potwierdzającego prawo do korzystania z tych uprawnień. Osoba wydająca zamieszcza wówczas na rewersie recepty numer i rodzaj dokumentu potwierdzającego uprawnienia oraz składa swój podpis. 

Czyli dokumenty musimy sprawdzić tylko i zawsze gdy lekarz wpisał: ZK, IB, IW, PO.

Natomiast gdy chcemy skorzystać z prawa uwzględnienia dodatkowego uprzywilejowania, którego nie wpisał lekarza, zgodnie z poniższym zapisem, to już musimy sprawdzić odpowiedni dokument uprawniający do takiego uprzywilejowania:

§ 16. 1. Jeżeli na recepcie nie wpisano danych, wpisano je w sposób nieczytelny, błędny lub niezgodny z rozporządzeniem, osoba wydająca może ją zrealizować w następujących przypadkach: 

1) jeżeli na recepcie nie wpisano, wpisano w sposób nieczytelny, błędny lub niezgodny z rozporządzeniem: 

a) kod uprawnień dodatkowych pacjenta – osoba wydająca określa go na podstawie odpowiednich dokumentów dotyczących pacjenta przedstawionych przez osobę okazującą receptę; osoba wydająca zamieszcza go na rewersie recepty oraz składa swój podpis lub zamieszcza ten kod w komunikacie elektronicznym przekazywanym do oddziału wojewódzkiego Funduszu, o którym mowa w art. 45 ust. 2 ustawy o refundacji, 

Z jakimi uprzywilejowaniami możemy się spotkać ?

Załączniki nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia

z dnia 8 marca 2012 r. (poz. 260)

  KODY UPRAWNIEŃ DODATKOWYCH PACJENTA

Ważne przepisy w tym zakresie:

 

■ Ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych

Rozdział 2

Poziomy odpłatności i marże refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobów medycznych

Art. 6. 1. Ustalono kategorie dostępności refundacyjnej:

1) lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrób medyczny dostępny w aptece na receptę:

a) w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń,

b) we wskazaniu określonym stanem klinicznym; 

 

■ Wybrane artykuły ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych:

Rozdział 3 – Szczególne uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej

Art. 43. 1. Świadczeniobiorcy, który posiada tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” i przedstawi legitymację „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”, przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania, o którym mowa w art. 6 ust. 2 ustawy o refundacji, zaopatrzenie w leki objęte wykazem: 

1) o którym mowa w art. 37 ustawy o refundacji, w zakresie kategorii, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a tej ustawy, 

2) leków, które świadczeniobiorca posiadający tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” może stosować w związku z oddawaniem krwi lub w związku z oddawaniem szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek albo narządów 

– na podstawie recepty wystawionej przez osobę uprawnioną w rozumieniu art. 2 pkt 14 ustawy o refundacji. 

2. Osoba przedstawiająca receptę do realizacji jest obowiązana do okazania dokumentu, o którym mowa w ust. 1. 

3. Osoba realizująca receptę jest obowiązana do odnotowania na rewersie recepty numeru i rodzaju dokumentu potwierdzającego uprawnienia, o których mowa w ust. 1. 

4. Minister właściwy do spraw zdrowia, po zasięgnięciu opinii Prezesa Funduszu, Naczelnej Rady Lekarskiej i Naczelnej Rady Aptekarskiej, określi, w drodze rozporządzenia, wykaz leków, które świadczeniobiorca posiadający tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” może stosować w związku z oddawaniem krwi lub w związku z oddawaniem szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek albo narządów, uwzględniając w szczególności konieczność zapewnienia ochrony jego zdrowia, dostępność do leków, bezpieczeństwo ich stosowania oraz możliwości płatnicze podmiotu zobowiązanego do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych. 

Art. 44. 1. Osobom, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 2, przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania, o którym mowa w art. 6 ust. 2 ustawy o refundacji, zaopatrzenie w leki objęte wykazem, o którym mowa w art. 37 ust. 1 ustawy o refundacji, w zakresie kategorii, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o refundacji, oraz leki recepturowe. 

1a. Uprawnionemu żołnierzowi lub pracownikowi przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych, zaopatrzenie w leki objęte wykazem, o którym mowa w art. 37 ust. 1 ustawy o refundacji, w zakresie kategorii, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o refundacji, oraz leki recepturowe, na czas leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa.

1c. Weteranowi poszkodowanemu przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki objęte wykazem, o którym mowa w art. 37 ust. 1 ustawy o refundacji, w zakresie kategorii, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, oraz leki recepturowe, na czas leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa.

2. Osobom, o których mowa w ust. 1 i 1a, receptę może wystawić lekarz ubezpieczenia zdrowotnego albo felczer ubezpieczenia zdrowotnego lub lekarz albo felczer niebędący lekarzem albo felczerem ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli posiada uprawnienia do wykonywania zawodu oraz zawarł z oddziałem wojewódzkim Funduszu umowę upoważniającą go do wystawiania takich recept. 

3. Osoby, o których mowa w ust. 1, są obowiązane do okazania lekarzowi albo felczerowi wystawiającemu receptę dokumentu potwierdzającego przysługujące uprawnienie.  

4. Osoba przedstawiająca receptę do realizacji jest obowiązana do okazania dokumentu, o którym mowa w ust. 3.  

5. Osoba realizująca receptę jest obowiązana odnotować na rewersie recepty numer i rodzaj dokumentu potwierdzającego uprawnienia, o których mowa w ust. 1. 

Art. 45. 1. Osobom: 

1) które są inwalidami wojskowymi, 

2) które doznały uszczerbku na zdrowiu w okolicznościach określonych w art. 7 i art. 8 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 648 i Nr 113, poz. 745 oraz z 2011 r. Nr 112, poz. 654) i nie zostały zaliczone do żadnej z grup inwalidów, 

3) wymienionym w art. 42 i art. 59 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin 

– przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych zaopatrzenie w leki objęte wykazem, o którym mowa w art. 37 ust. 1 ustawy o refundacji, w zakresie kategorii, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o refundacji. 

2. Osobom, o których mowa w ust. 1, receptę może wystawić lekarz ubezpieczenia zdrowotnego albo felczer ubezpieczenia zdrowotnego lub lekarz albo felczer niebędący lekarzem albo felczerem ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli posiada uprawnienia do wykonywania zawodu oraz zawarł z oddziałem wojewódzkim Funduszu umowę upoważniającą go do wystawiania takich recept.  

3. Osoby, o których mowa w ust. 1, są obowiązane do okazania lekarzowi albo felczerowi wystawiającemu receptę dokumentu potwierdzającego przysługujące uprawnienie.  

4. Lekarz albo felczer wystawiający receptę obowiązany jest wpisać na recepcie numer PESEL osoby, o której mowa w ust. 1.  

5. Osoba przedstawiająca receptę do realizacji jest obowiązana do okazania dokumentu, o którym mowa w ust. 3.  

5a. Osoba realizująca receptę jest obowiązana odnotować na rewersie recepty numer i rodzaj dokumentu potwierdzającego uprawnienia, o których mowa w ust. 1. 

Art. 46. 1. Inwalidom wojennym oraz osobom represjonowanym, ich małżonkom pozostającym na ich wyłącznym utrzymaniu oraz wdowom i wdowcom po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych oraz osobach represjonowanych, uprawnionym do renty rodzinnej, a także cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych, przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki o kategorii dostępności „Rp” lub „Rpz” oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego objęte decyzją o refundacji, dopuszczone do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 

2. Osobom, o których mowa w ust. 1, receptę może wystawić lekarz ubezpieczenia zdrowotnego albo felczer ubezpieczenia zdrowotnego lub lekarz albo felczer niebędący lekarzem albo felczerem ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli posiada uprawnienia do wykonywania zawodu oraz zawarł z Funduszem umowę upoważniającą go do wystawiania takich recept.  

3. Lekarz albo felczer wystawiający receptę obowiązany jest wpisać na recepcie numer PESEL osoby, o której mowa w ust. 1.  

4. Osoby, o których mowa w ust. 1, są obowiązane do okazania lekarzowi albo felczerowi wystawiającemu receptę dokumentu potwierdzającego przysługujące uprawnienie.  

5. Osoba przedstawiająca receptę do realizacji jest obowiązana do okazania dokumentu, o którym mowa w ust. 4.  

6. Osoba realizująca receptę jest obowiązana do odnotowania na rewersie recepty numeru i rodzaju dokumentu potwierdzającego uprawnienia, o których mowa w ust. 1. 

Art. 47. 1. Inwalidom wojennym i wojskowym, cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych oraz osobom represjonowanym przysługuje prawo do bezpłatnych wyrobów medycznych na zlecenie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, felczera ubezpieczenia zdrowotnego, pielęgniarki lub położnej ubezpieczenia zdrowotnego do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 38 ust. 4 ustawy o refundacji. 

2. Uprawnionemu żołnierzowi lub pracownikowi, w zakresie leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa, przysługuje prawo do bezpłatnych wyrobów medycznych na zlecenie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, felczera ubezpieczenia zdrowotnego, pielęgniarki lub położnej ubezpieczenia zdrowotnego do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 38 ust. 4 ustawy o refundacji.

2a. Weteranowi poszkodowanemu w zakresie leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa, przysługuje prawo do bezpłatnych wyrobów medycznych na zlecenie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, felczera ubezpieczenia zdrowotnego, pielęgniarki lub położnej ubezpieczenia zdrowotnego, do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 38 ust. 4 ustawy o refundacji.

3. Przepisy art. 38 ust. 2 i 3 ustawy o refundacji stosuje się odpowiednio. 

Art. 47a. 1. Świadczeniobiorca będący żywym dawcą narządu w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Nr 169, poz. 1411, z 2009 r. Nr 141, poz. 1149 oraz z 2010 r. Nr 182, poz. 1228) ma prawo do badań mających na celu monitorowanie jego stanu zdrowia przeprowadzanych przez podmiot leczniczy, który dokonał pobrania narządu, co 12 miesięcy od dnia pobrania narządu, nie dłużej jednak niż przez 10 lat. 

2. Podmiot leczniczy, który dokonał pobrania narządu, przekazuje niezwłocznie wyniki badań, o których mowa w ust. 1, do rejestru żywych dawców prowadzonego na podstawie przepisów ustawy, o której mowa w ust. 1. 

3. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, rodzaj i zakres badań żywych dawców narządu wykonywanych w ramach monitorowania ich stanu zdrowia, mając na uwadze kontrolę ich stanu zdrowia związanego z oddaniem narządu. 

Art. 47b. 1. Uprawniony żołnierz lub pracownik korzysta ze świadczeń opieki zdrowotnej, o których mowa w art. 24a, art. 44 ust. 1a, art. 47 ust. 2 oraz art. 57 ust. 2 pkt 12, na podstawie dokumentu potwierdzającego przysługujące uprawnienia. 

2. Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, podmiot uprawniony do wydawania dokumentu, o którym mowa w ust. 1, wzór tego dokumentu, tryb jego wydawania, wymiany lub zwrotu, a także dane zawarte w tym dokumencie, mając na względzie realizację uprawnień wynikających z ustawy oraz kierując się koniecznością zapewnienia sprawności postępowania przy wydawaniu dokumentu potwierdzającego uprawnienia. 

Art. 47c. Osoby, o których mowa w art. 43 ust. 1, inwalidzi wojenni i wojskowi oraz kombatanci mają prawo do korzystania poza kolejnością ze świadczeń opieki zdrowotnej oraz z usług farmaceutycznych udzielanych w aptekach. 

 

■ Od dnia 30 marca 2012r. obowiązuje ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o weteranach działań poza granicami państwa.

Art. 9.1. Dokumentem potwierdzającym status weterana oraz weterana poszkodowanego jest odpowiednio legitymacja weterana albo legitymacja weterana poszkodowanego wydana przez Ministra Obrony Narodowej – w odniesieniu do żołnierzy, ministra właściwego do spraw wewnętrznych – w odniesieniu do funkcjonariuszy, albo Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego – w odniesieniu do funkcjonariuszy ABW. 

Ustawa ta wprowadza także zmiany do ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych i dodaje w art. 44 punkt 1c i w 47 punkt 2a :

Art. 44. 1c. Weteranowi poszkodowanemu przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki objęte wykazem, o którym mowa w art. 37 ust. 1 ustawy o refundacji, w zakresie kategorii, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 tej ustawy, oraz leki recepturowe, na czas leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa.”, 

Czyli leki:

Art. 6.1. Ustala się kategorię dostępności refundacyjnej: 1) lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrób medyczny dostępny w aptece na receptę:

a) w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń,

b) we wskazaniu określonym stanem klinicznym;

Art. 47. 2a. Weteranowi poszkodowanemu w zakresie leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa, przysługuje prawo do bezpłatnych wyrobów medycznych na zlecenie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, felczera ubezpieczenia zdrowotnego, pielęgniarki lub położnej ubezpieczenia zdrowotnego, do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych określonego w przepisach wydanych na podstawie art. 38 ust. 4 ustawy o refundacji. 

Podsumowując, weteran poszkodowany:

A – powinien okazać w aptece legitymację weterana poszkodowanego, z której aptekarz przepisuje na rewers recepty rodzaj i numer dokumentu;

B – lekarz powinien zaznaczyć w okienku uprawnień dodatkowych, że jest to PO, czyli osoba z art. 44., jednak gdy tego zabraknie, a aptekarz może zweryfikować te uprawnienia, może je zrealizować, by weteran poszkodowany otrzymał:

1 – bezpłatnie w całości wszystkie leki z wykazu leków refundowanych, gdyż art. 6.1.1. zawiera w sobie kategorię a i b:

2 – bezpłatnie każdy lek recepturowy (proszę zwrócić uwagę, że nie określono które leki recepturowe, więc wynika z tego, że wszystkie);

3 – bezpłatnie do wysokości limitu refundowane wyroby medyczne.

Ważne przepisy dla uprzywilejowanych to także:

■ Rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu zaopatrzenia w wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi oraz środki pomocnicze

■ Ustawa o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin

■ Rozporządzenie w sprawie wykazu leków dla świadczeniobiorcy posiadającego tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi" lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu":

Osoby uprzywilejowane z art. 46 – symbol uprawnień dodatkowych na recepcie IB

IB – inwalidzi wojenni

Wymagany dokument	Uprawnienia
zielona książka inwalidy wojennego / wojskowego (wydana po 26 lipca 2004r.) z wpisem na drugiej stronie książki, że inwalidztwo powstało w wyniku działań WOJENNYCH (wydana przez organ emerytalno – rentowy ZUS lub KRUS po dniu 26.07.2004r. zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 23.06.2004r. w sprawie trybu wydawania i anulowania książki inwalidy wojennego)	BEZPŁATNE WSZYSTKIE LEKI wydawane WYŁĄCZNIE NA RECPTĘ i oznaczone jako Rp lub Rpz oraz ŚRODKI SPOŻYWCZE SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO OBJĘTE REFUNDACJĄ zgodnie z Art. 46. BEZPŁATNE WYROBY MEDYCZNE DO WYSOKOŚCI LIMITU zgodnie z Art. 47.

IB – osoby represjonowane;

brązowa legitymacja osoby represjonowanej (wydana przez organ emerytalno-rentowy ZUS lub KRUS po dniu 24.04.2003r. zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Polityki Społecznej z dnia 11.03.2003r. w sprawie trybu wydawania i anulowania legitymacji osoby represjonowanej)

BEZPŁATNE WSZYSTKIE LEKI wydawane WYŁĄCZNIE NA RECPTĘ i oznaczone jako Rp lub Rpz oraz ŚRODKI SPOŻYWCZE SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO OBJĘTE REFUNDACJĄ zgodnie z Art. 46.   BEZPŁATNE WYROBY MEDYCZNE DO WYSOKOŚCI LIMITU zgodnie z Art. 47.

IB – małżonkowie inwalidów wojennych i osób represjonowanych pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu;

decyzja Dyrektora Oddziału Wojewódzkiego NFZ potwierdzającą uprawnienia do bezpłatnych leków zgodnie z art. 46 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Uwaga*

BEZPŁATNE WSZYSTKIE LEKI wydawane WYŁĄCZNIE NA RECPTĘ i oznaczone jako Rp lub Rpz oraz ŚRODKI SPOŻYWCZE SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO OBJĘTE REFUNDACJĄ zgodnie z Art. 46.

IB – wdowy i wdowcy po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych oraz osobach represjonowanych, uprawnieni do renty rodzinnej.

decyzja Dyrektora Oddziału Wojewódzkiego NFZ potwierdzającą uprawnienia do bezpłatnych leków zgodnie z art. 46 Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych Uwaga*

BEZPŁATNE WSZYSTKIE LEKI wydawane WYŁĄCZNIE NA RECPTĘ i oznaczone jako Rp lub Rpz oraz ŚRODKI SPOŻYWCZE SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO OBJĘTE REFUNDACJĄ zgodnie z Art. 46.

Uwaga* – Zamiast decyzji NFZ ubezpieczony może przedstawiać dokumenty takie jak: legitymacja emeryta – rencisty, zaświadczenie z urzędu skarbowego, urzędu stanu cywilnego lub też decyzję ZUS o przyznaniu renty rodzinnej (z pełnymi danymi adresowymi, PESEL i informacją w oparciu o jakie artykuły i po kim rentę przyznano) jednak w aptece nie jesteśmy w stanie sprawdzać ich autentyczności i ważności, więc najlepiej wymagać decyzji z NFZ i osoby nie posiadające takiej decyzji do NFZ osoby odsyłać.

IB – osoby, które są cywilnymi niewidomymi ofiarami działań wojennych.

 

brązowa legitymacja cywilnej niewidomej ofiary działań wojennych

BEZPŁATNE WSZYSTKIE LEKI wydawane WYŁĄCZNIE NA RECPTĘ i oznaczone jako Rp lub Rpz oraz ŚRODKI SPOŻYWCZE SPECJALNEGO PRZEZNACZENIA ŻYWIENIOWEGO OBJĘTE REFUNDACJĄ zgodnie z Art. 46.   BEZPŁATNE WYROBY MEDYCZNE DO WYSOKOŚCI LIMITU zgodnie z Art. 47.

UWAGA ! Osobom uprzywilejowanym IB przysługują bezpłatnie leki niezależnie od tego jaką odpłatność lekarz zaznaczył na recepcie. Nawet gdyby zaznaczył 100% czy X, apteka może zrealizować receptę i wydać leki bezpłatnie, po weryfikacji legitymacji uprzywilejowanego IB.

Osoby uprzywilejowane z art. 45 – symbol uprawnień dodatkowych na recepcie IW

IW – inwalidzi wojskowi

 

zielona książka inwalidy wojennego / wojskowego (wydana po 26 lipca 2004r.) z wpisem na drugiej stronie książki, że inwalidztwo powstało w wyniku działań WOJSKOWYCH

BEZPŁATNIE DO WYSOKOŚCI LIMITU WSZYSTKIE LEKI REFUNDOWANE OBJĘTE WYKAZEM w zakresie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. A

 

IW – osoby wymienionym w art. 42 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin;

 

książka jak wyżej ale z wpisem na drugiej stronie, że jest to osoba uprzywilejowana z art. 42

BEZPŁATNIE DO WYSOKOŚCI LIMITU WSZYSTKIE LEKI REFUNDOWANE OBJĘTE WYKAZEM w zakresie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a

 

IW – osoby, które doznały uszczerbku na zdrowiu w okolicznościach określonych w art. 7 i 8 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin i nie zostały zaliczone do żadnej z grup inwalidów;

 

książka jak wyżej ale z wpisem na szóstej stronie o wyciągu z orzeczenia o uszczerbku na zdrowiu

BEZPŁATNIE DO WYSOKOŚCI LIMITU WSZYSTKIE LEKI REFUNDOWANE OBJĘTE WYKAZEM w zakresie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a

BEZPŁATNIE DO WYSOKOŚCI LIMITU WSZYSTKIE LEKI REFUNDOWANE OBJĘTE WYKAZEM oznacza leki objęte wykazem, o którym mowa w art. 37 ust. 1 ustawy o refundacji, w zakresie kategorii, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a

Art. 6. 1. Ustala się kategorię dostępności refundacyjnej: 

1) lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrób medyczny dostępny w aptece na receptę: 

a) w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń, 

UWAGA !!!!!

czyli nie te leki, które należą do „b” – b) we wskazaniu określonym stanem klinicznym; 

Osoby uprzywilejowane z art. 43 – symbol uprawnień dodatkowych na recepcie ZK

ZK – osoby ubezpieczone, które posiadają tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”.

legitymacja „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”

BEZPŁATNIE DO WYSOKOŚCI LIMITU WSZYSTKIE LEKI REFUNDOWANE OBJĘTE WYKAZEM w zakresie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a

 

■ Rozporządzenie w sprawie wykazu leków dla świadczeniobiorcy posiadającego tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi" lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu":

Osoby uprzywilejowane z art. 44 – symbol uprawnień dodatkowych na recepcie PO

PO – żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe, o ile nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia z innego tytułu, oraz pełniący służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, a także kandydaci na żołnierzy zawodowych;

zielona książeczka wojskowa – z której wynika, że właśnie jest ważna

BEZPŁATNIE DO WYSOKOŚCI LIMITU WSZYSTKIE LEKI REFUNDOWANE OBJĘTE WYKAZEM w zakresie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a oraz BEZPŁATNE LEKI RECEPTUROWE

 

legitymacja weterana poszkodowanego

BEZPŁATNIE WSZYSTKIE LEKI REFUNDOWANE OBJĘTE WYKAZEM oraz BEZPŁATNE LEKI RECEPTUROWE   BEZPŁATNE WYROBY MEDYCZNE DO WYSOKOŚCI LIMITU zgodnie z Art. 47.2a.

Dodatkowe informacje

Pacjenci podlegający pod powyższe artykuły i realizujący recepty na leki, muszą posiadać i okazać w aptece wymienione dokumenty, które potwierdzają ich uprawnienia.

Farmaceuta lub technika farmaceutyczny realizujący receptę może na podstawie tych dokumentów wpisać na receptę uprawnienia pacjenta, jeżeli lekarz nie wpisał lub wpisał te dane nieczytelnie lub błędnie i wydać leki zgodnie z dopisanymi uprawnieniami dla osób uprzywilejowanych.

Niezależnie jednak od danych wpisanych przez lekarza, realizujący receptę musi potwierdzić te uprawnienia sprawdzając dokumenty, odnotowując na rewersie recepty numer i rodzaj takiego dokumentu oraz składa swój podpis.

Prawo do korzystania bez kolejki z usług farmaceutycznych w aptekach posiadają inwalidzi wojenni, wojskowi, kombatanci, zasłużeni honorowi dawcy krwi i zasłużeni dawcy organów do przeszczepów.

Warto zwrócić uwagę, że lekarze czasami błędnie wpisują w sposób sugerujący uprawnienia osób uprzywilejowanych dane innych grup osób, jak np. kombatantów, którzy nie posiadają uprawnień do bezpłatnych leków.

UWAGA BARDZO WAŻNE !

Inwalidzi wojenni i wojskowi mają jedną, taką samą książkę (w której ZUS często niestety nie wykreśla odpowiedniego słowa „wojenny” czy „wojskowy”) i o tym, czy jest to inwalida wojenny (wszystkie leki Rp i Rpz bezpłatne) czy wojskowy lub osoba np. uprzywilejowana z art. 42 (bezpłatne tylko leki w zakresie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a ) decyduje wpis na innej stronie książki!

Jeżeli apteka wydaje bezpłatnie leki nie zwracając uwagi, czy jest to inwalida wojenny, czy wojskowy, czy inna osoba uprzywilejowana, poprzez sprawdzenie kolejnych stron książki, to może wydawać bezpłatnie leki nie przysługujące danej osobie i narażać się na konieczność zwrotu refundacji.

Pozostałe uprawnienia:

Art. 7a.1. Pracownicy zakładów wymienionych w załączniku nr 4 do ustawy, zatrudnieni w tych zakładach w dniu 28 września 1997 r. lub przed tą datą, są uprawnieni do: 

2) bezpłatnego zaopatrzenia w leki związane z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście; 

4. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, wykaz leków, o których mowa w ust. 1 pkt 2, sposób realizacji recept oraz tryb rozliczania przez instytucje powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego z budżetem państwa kosztów tych leków, uwzględniając strukturę chorób i stosowane w leczeniu tych chorób leki. 

Rozporządzenie w sprawie leków związanych z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście:

Nie istnieje dokument, którym mogłaby się legitymować osoba z uprawnieniami AZ w aptece.

Co prawda osoby te powinny posiadać książeczkę badań profilaktycznych, której wzór ustalił Minister Zdrowia dla osób narażonych na pracę z azbestem, jednak ta książeczka nie jest zdefiniowana jako dokument, którym uprzywilejowani AZ mogą dochodzić w aptece uznania swoich uprzywilejowań.

Zdecydowanie odpowiedzialność za wystawienie takiej recepty ponosi lekarz.

!!! Dodano osoby inne niż ubezpieczeni, którzy  mają prawo do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach dla osób ubezpieczonych.

Art. 2. 1. Do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach określonych w ustawie mają prawo: 

2) inne, niż ubezpieczeni, osoby posiadające obywatelstwo polskie i posiadające miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które spełniają kryterium dochodowe, o którym mowa w art. 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728), co do których nie stwierdzono okoliczności, o której mowa w art. 12 tej ustawy, na zasadach i w zakresie określonych dla ubezpieczonych, 

Czyli osoby ubogie nie osiągające odpowiednich dochodów.

Dokumentem w takiej sytuacji powinno być pismo prezydenta miasta, burmistrza lub starosty, ewentualnie odpowiedniej komórki w urzędzie miasta czy powiatu, jednak przepisy tego nie precyzują.

Zdecydowanie odpowiedzialność za wystawienie takiej recepty ponosi lekarz.

Art. 2. 1. Do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach określonych w ustawie mają prawo: 

3) inne, niż wymienione w pkt 1 i 2, osoby posiadające obywatelstwo polskie i posiadające miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które nie ukończyły 18. roku życia lub są w okresie ciąży, porodu i połogu 

Jest to osoba w ciąży, okresie porodu lub połogu nieubezpieczona uzyskująca leki refundowane z uwagi na powyższe.

Apteka nie jest w stanie sprawdzić tych uprawnień, tak więc całą odpowiedzialność za takie wypisanie recepty ponosi lekarz.

Jest to osoba do 18 roku życia nieubezpieczona uzyskująca leki refundowane z uwagi na powyższe.

Apteka nie jest w stanie sprawdzić tych uprawnień, tak więc całą odpowiedzialność za takie wypisanie recepty ponosi lekarz.

Warto pamiętać, że w Polsce wszystkie osoby do 18 roku życia są z mocy ustawy ubezpieczone.

W art. 12. ustawy o świadczeniach zdrowotnych wymieniono szereg różnych ustaw chyba raczej zapobiegliwie, z których poza Kartą Polaka nie wynikają jakieś szczególne uprawnienia do leków refundowanych a tym bardziej dokumenty.

 

■ Ustawa o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych:

Proszę zwrócić uwagę na żołnierzy poza granicami i w kraju oraz na różne uprawnienia!

Art. 24.7. Żołnierzom zawodowym skierowanym do pełnienia zawodowej służby wojskowej poza granicami państwa przysługują, w szczególności, następujące uprawnienia i świadczenia:

2) bezpłatne świadczenia zdrowotne oraz bezpłatne zaopatrzenie w produkty lecznicze i wyroby medyczne, oraz wyposażenie wyrobów medycznych, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. Nr 107, poz. 679 oraz z 2011 r. Nr 102, poz. 586 i Nr 113, poz. 657);

Art. 67. 3. Żołnierzom zawodowym w trakcie szkoleń poligonowych i ćwiczeń wojskowych (rejsów, lotów) przysługują bezpłatne świadczenia zdrowotne i bezpłatne zaopatrzenie w produkty lecznicze znajdujące się w wykazach, o których mowa w art. 37 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych (Dz. U. Nr 122, poz. 696), w zakresie kategorii, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a tej ustawy, oraz leki recepturowe, a także produkty lecznicze oznaczone symbolem OTC i wyroby medyczne, oraz wyposażenie wyrobów medycznych, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych, określone w przepisach wydanych na podstawie art. 69b ust. 4 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416, z późn. zm.).

Dokumentem, którym mogą legitymować się w/w osoby jest legitymacja służbowa żołnierza zawodowego.

Apteka nie musi legitymować takich osób i całą odpowiedzialność za takie recepty spoczywa na wystawiającym.

Osoby uprzywilejowane są także osobami ubezpieczonymi.

   Jeżeli osoby uprzywilejowane nie posiadają dokumentu, który uprawnia do otrzymania przepisanych leków z przysługującą zniżką, należy pamiętać, że są to także osoby ubezpieczone, którym te same leki przysługują z refundacją jak wszystkim osobom ubezpieczonym, pod warunkiem, że lekarz wpisał numer Oddziału NFZ.

   Zestawienie oznaczeń rencisty właściwych uprzywilejowaniu:

Symbol świadczenia rentowego	Symbol uprzywilejowania	Dotyczy
WZIW	IB	inwalidzi wojenni
OZIW	IB	osoby represjonowane;
OZR	IB	małżonkowie osób represjonowanych pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu;
WZIW	IB	małżonkowie inwalidów wojennych pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu;
WZR	IB	wdowy i wdowcy po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych oraz osobach represjonowanych, uprawnieni do renty rodzinnej.
OZR	IB	wdowy i wdowcy po osobach represjonowanych, uprawnieni do renty rodzinnej
ZIW	IW	inwalidzi wojskowi bez związku ze służbą
ZIWS	IW	inwalidzi wojskowi w związku ze służbą
ZR	–	renta rodzinna po zmarłym inwalidzie wojskowym
ZRS	–	renta rodzinna po zmarłym inwalidzie wojskowym (w związku ze służbą wojskową)

Zwracając uwagę na powyższe oznaczenia świadczeń rentowych, niejednokrotnie można pomóc i wskazać pacjentom ich uprawnienia do odpowiedniego uprzywilejowania, o czym niektórzy pacjenci nie wiedzą.

   Osoba chcąca uzyskać odpowiedni dokument zapewniający świadczenia dla osób uprzywilejowanych powinna zgłosić się do ZUSu lub NFZtu w zależności od rodzaju dokumentu.

 

1	Dotyczy	Dokument	Uprawnienia	4
IB	inwalidzi wojenni	zielona książka inwalidy wojennego / wojskowego (wydana po 26 lipca 2004r.) z wpisem na drugiej stronie książki, że inwalidztwo powstało w wyniku działań wojennych;	Bezpłatne wszystkie leki wydawane wyłącznie na receptę jako Rp lub Rpz i środki spożywcze objęte refundacją. Bezpłatne wyroby medyczne do wysokości limitu.	WZIW
IB	osoby represjonowane;	brązowa legitymacja osoby represjonowanej (wydana po 24 kwietnia 2003r.);	Bezpłatne wszystkie leki wydawane wyłącznie na receptę jako Rp lub Rpz i środki spożywcze objęte refundacją. Bezpłatne wyroby medyczne do wysokości limitu.	OZIW
IB	małżonkowie osób represjonowanych pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu;	decyzja z NFZ z określeniem dla kogo i dla jakich leków dokument wydano.	Bezpłatne wszystkie leki wydawane wyłącznie na receptę jako Rp lub Rpz i środki spożywcze objęte refundacją.	OZR
IB	małżonkowie inwalidów wojennych pozostający na ich wyłącznym utrzymaniu;	decyzja z NFZ z określeniem dla kogo i dla jakich leków dokument wydano.	Bezpłatne wszystkie leki wydawane wyłącznie na receptę jako Rp lub Rpz i środki spożywcze objęte refundacją.	WZIW
IB	wdowy i wdowcy po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych, uprawnieni do renty rodzinnej.	decyzja z NFZ z określeniem dla kogo i dla jakich leków dokument wydano.	Bezpłatne wszystkie leki wydawane wyłącznie na receptę jako Rp lub Rpz i środki spożywcze objęte refundacją.	WZR
IB	wdowy i wdowcy po osobach represjonowanych, uprawnieni do renty rodzinnej	decyzja z NFZ z określeniem dla kogo i dla jakich leków dokument wydano.	Bezpłatne wszystkie leki wydawane wyłącznie na receptę jako Rp lub Rpz i środki spożywcze objęte refundacją.	OZR
IB	osoby, które są cywilnymi niewidomymi ofiarami działań wojennych	brązowa legitymacja cywilnej niewidomej ofiary działań wojennych	Bezpłatne wszystkie leki wydawane wyłącznie na receptę jako Rp lub Rpz i środki spożywcze objęte refundacją. Bezpłatne wyroby medyczne do wysokości limitu.	–
IW	inwalidzi wojskowi bez związku ze służbą	zielona książka inwalidy wojennego / wojskowego (wydana po 26 lipca 2004r.) z wpisem na drugiej stronie książki, że inwalidztwo powstało w wyniku działań wojskowych	Bezpłatne do wysokości limitu wszystkie leki objęte refundacją w zakresie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a.	ZIW
IW	inwalidzi wojskowi w związku ze służbą		Bezpłatne do wysokości limitu wszystkie leki objęte refundacją w zakresie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a.	ZIWS
IW	osoby wymienionym w art. 42 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin	książka jak wyżej ale z wpisem na drugiej stronie, że jest to osoba uprzywilejowana z art. 42	Bezpłatne do wysokości limitu wszystkie leki objęte refundacją w zakresie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a.	–
IW	osoby, które doznały uszczerbku na zdrowiu w okolicznościach określonych w art. 7 i 8 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin i nie zostały zaliczone do żadnej z grup inwalidów	książka jak wyżej ale z wpisem na szóstej stronie o wyciągu z orzeczenia o uszczerbku na zdrowiu	Bezpłatne do wysokości limitu wszystkie leki objęte refundacją w zakresie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a.	–
–	renta rodzinna po zmarłym inwalidzie wojskowym		Nie uprawnia do bezpłatnych leków i wyrobów medycznych (w zw. ze służbą wojskową)	ZR
–	renta rodzinna po zmarłym inwalidzie wojskowym (w związku ze służbą wojskową)		Nie uprawnia do bezpłatnych leków i wyrobów medycznych (bez zw. ze służbą wojskową)	ZRS
ZK	osoby które posiadają tytuł „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”.	legitymacja „Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”	Bezpłatne do wysokości limitu wszystkie leki objęte refundacją w zakresie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a.	–
PO	żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe, o ile nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia z innego tytułu, oraz pełniący służbę wojskową w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny, a także kandydaci na żołnierzy zawodowych;	zielona książeczka wojskowa z której wynika, że właśnie jest ważna	Bezpłatne do wysokości limitu wszystkie leki objęte refundacją w zakresie art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. a. oraz bezpłatne leki recepturowe.	–
PO	weterani poszkodowani	Legitymacja weterana poszkodowanego	Bezpłatne wszystkie leki objęte refundacją oraz bezpłatne leki recepturowe. Bezpłatne wyroby medyczne do wysokości limitu.

1 – Symbol uprzywilejowania; 4 – Symbol świadczenia rentowego

 

Książeczka inwalidy wojennego-wojskowego

wydawana przez ZUS, symbol Rw-51

Okładka zewnętrzna koloru zielonego, oprawa twarda, materiał płótno podobny z wytłoczonym napisem koloru zielonego. Wysokość książeczki 125 mm, szerokość 85 mm.

Książeczka inwalidy wojennego-wojskowego

zgodna z wpisem i wydawana przez ZUS, symbol Rw-51, wydana po 26 lipca 2004

 

Okładka zewnętrzna koloru zielonego, oprawa twarda, materiał płótno podobny z wytłoczonym napisem koloru zielonego. Wysokość książeczki 125 mm, szerokość 85 mm.

Legitymacja cywilnej niewidomej ofiary działań wojennych

wydawana przez ZUS

 

 

Okładka zewnętrzna koloru brązowego, oprawa twarda, materiał płótno podobny z napisem koloru granatowego. Wysokość legitymacji 103 mm, szerokość 68 mm.

Legitymacja osoby represjonowanej

wydaje ZUS, symbol Rw-52, wydana po 23 kwietnia 2003

 

 

Okładka zewnętrzna koloru brązowego, oprawa twarda, materiał płótno podobny wytłoczonym napisem koloru brązowego. Wysokość legitymacji 125 mm, szerokość 85 mm.

Legitymacja Zasłużonego Honorowego Dawcy Krwi

wydana przez Zarząd Okręgowy PCK

 

Legitymacja Zasłużonego Honorowego Dawcy Przeszczepu

Wydana przez Ministra Zdrowia

 

 

 Legitymacja osoby poszkodowanej poza granicami państwa

wydana przez Szefa Inspektoratu Wojskowej Służby Zdrowia

 

  Decyzja wydana przez Dyrektora Oddziału Wojewódzkiego NFZ (wzór) lub książeczka małżonka razem z zaświadczeniem z Urzędu Skarbowego i zaświadczeniem z Urzędu Stanu Cywilnego lub decyzja ZUS o przyznaniu renty rodzinnej.

 

Opracowanie na dzień: 24.03.2014

dr farm. Stanisław Piechula

mgr farm. Michał Grzegorczyk

Od autorów

Dołożyliśmy wszelkich starań, aby opracowanie było najwyższej jakości, odpowiadało potrzebom aptekarzy i było zgodne z obowiązującymi przepisami.

Jednocześnie nie ponosimy w żadnym wypadku odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody (łącznie ze szkodami z tytułu strat związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa) będących następstwem stosowania się do przedstawionego opracowania.