03.2010 – „Będzie chory, kto się przeje – czyli o świątecznym obżarstwie.”

marzec 2010, nr 43/21 online
 
BĘDZIE CHORY, KTO SIĘ PRZEJE
 
– CZYLI O ŚWIĄTECZNYM OBŻARSTWIE

    Święta to magiczny czas poświęcony rodzinie. Wyczekiwane i szczęśliwe, ale…  przez większość z nas spędzane głównie przy stole. Kto by się oparł pięknie przybranemu świątecznemu stołowi, czy też tradycyjnym, wielkanocnym potrawom i wypiekom? Niestety – kto ulegnie pokusie, naraża się na problemy trawienne.

   Wielu pacjentów skarży się w tym okresie na dolegliwości wątrobowe, żołądkowe i jelitowe. Powstała na skutek przejedzenia niestrawność może pojawić się na tle różnych schorzeń, m.in refluksu – objawiającego się zgagą i zwracaniem, choroby wrzodowej żołądka z bólem w nadbrzuszu, zakażeniem Helicobacter pylori czy też zaburzeniem motoryki jelit manifestującym się zaparciem. Jak zatem uchronić się od tych dolegliwości nie odmawiając sobie świątecznych pyszności?

   Po świątecznej biesiadzie bardzo popularną dolegliwością są zaparcia. Prawidłowe wydalanie stolca zależy między innymi od zawartości tzw. resztek pokarmowych (bogatych w błonnik), wody oraz prawidłowej pracy mięśni brzucha i mięśni przepony miednicy małej – czynnie biorących udział w wypróżnianiu. Niestety świąteczne specjały zwykle nie są zbyt bogate w naturalne składniki ułatwiające pasaż jelitowy. Przywrócenie prawidłowej diety, uzupełnionej dużą ilością płynów w wielu przypadkach okazuje się pomocne. Niemniej po kilku dniach spożywania ubogoresztkowych potraw pacjenci zapewne będą dodatkowo zainteresowani dostępnymi w aptece środkami przeczyszczającymi. Krótkotrwałe ich stosowanie ułatwia wprawdzie wypróżnienie, niemniej ich nadużywanie jest niewskazane, może bowiem doprowadzić do atonii jelit. Zanim polecimy pacjentom te specyfiki, należy wspomnieć im o istniejących przeciwwskazaniach (tj. bóle brzucha niewiadomego pochodzenia, stany zapalne przewodu pokarmowego, nowotwory jelit, ciąża).
   Dużą grupę środków przeczyszczających stanowią preparaty roślinne. W lekkich zaparciach warto zaproponować substancje roślinne bogate w śluzy (remedia evacolantia): nasienie lnu, nasienie kozieradki, nasienie babki płesznika, czy też nasienie babki jajowatej. Obecny w nich śluz powleka ścianki przewodu pokarmowego i działa poślizgowo, a do tego łagodzi podrażnienia. Środki te oprócz właściwości poślizgowych są również bogate w błonnik, przez co naturalnie pobudzają perystaltykę jelit. Obecnie przyjmuje się, że pożądana ilość spożycia błonnika powinna wynosić co najmniej 35 gramów dziennie. W leczeniu zaparcia bardzo ważne jest także obfite nawadnianie organizmu.
   Inną grupę roślinnych surowców przeczyszczających (tzw. osmotycznych) stanowią bogate w alkohole wielowodorotlenowe morszczyn, perz, korzeń selera i owoc jarzębiny.
    Jeżeli podane wyżej substancje roślinne nie dają zadowalającego efektu można zastosować silniejsze środki kontaktowe: liść senesu, korzeń rzewienia, czy korę kruszyny – zawierające antrazwiązki. Ze względu na możliwość zmniejszonego wchłaniania się produktów leczniczych w trakcie kuracji tymi środkami, nie należy ich polecać pacjentom, którzy przyjmują znaczną ilość leków. Zażywając preparaty posiadające w swym składzie antrazwiązki należy pamiętać o ich możliwych działaniach niepożądanych tj. syndrom jelita leniwego, kurczliwe dolegliwości jelit, odwracalne zmiany pigmentacyjne w błonie śluzowej, hipokaliemia, zaburzenia pracy serca, odbarwienie moczu. Ze względu na te efekty uboczne antrazwiązków, bogate w nie substancje roślinne nie powinny być stosowane dłużej niż 2 tygodnie.
    Jeżeli zawiodą środki pochodzenia roślinnego, leczeniem rezerwowym może być wykorzystanie czynnie osmotycznych, silnie działających soli przeczyszczających tj. siarczan magnezu, siarczan sodu, fosforan sodu. Zwiększają one ciśnienie osmotyczne treści jelitowej poprzez adsorbcję wody w jelicie i tym samym działają przeczyszczająco. Laktuloza jako syntetyczny disacharyd (laktoza + galaktoza) ma bardzo podobne działanie do soli nieorganicznych. Oprócz działania przeczyszczającego wykorzystywana jest także w profilaktyce niewydolności wątroby i leczeniu encefalopatii wątrobowej ze względu na obniżanie ilości wchłanianego amoniaku.

    Warto podkreślić rolę probiotyków i produktów leczniczych zawierających bakterie kwasolubne – bifidobacterie oraz bakterie kwasu mlekowego ze szczepu Lactobacillus (Lactobacillus acidophilus i Lactobacillus rhamnosus i Lactobacillus delbrueckii subsp. Bulgaricus). Poprawiają one perystaltykę jelit, przyspieszają wypróżnianie, a ponadto hamują rozwój bakterii gnilnych wywołujących zapalenia i choroby jelit.
   W okresie świątecznym, wśród wielkanocnych pyszności nie brakuje na naszych stołach potraw bogatych w tłuszcz. Aby zmniejszyć podwyższoną ich spożyciem zawartość lipidów we krwi można spożywać otręby owsiane. Są one niewchłanialnymi adsorbentami wody i substancji pokarmowych, przez co tłuszcze z pożywienia są gorzej przyswajane. Trawienie tłuszczy pobudzane jest lekami żółciotwórczymi i żółciopędnymi (remedia cholagoga et choleretica), do których należą bogate we flawonoidy i fenolokwasy rośliny lecznicze. Do działających w ten sposób ziół należą: ziele dziurawca, liść mięty pieprzowej, koszyczek rumianku, korzeń mniszka, kłącze ostryżu, korzeń czarnej rzodkwi. Za najbardziej skuteczne środki ziołowe stosowane w leczeniu schorzeń wątroby uważa się wyciąg z nasion ostropestu plamistego oraz ziele karczocha. Sylimaryna będąca składnikiem ostropestu ochrania wątrobę przed toksynami, uszczelnia błony komórek wątroby oraz zwiększa jej zdolności regeneracyjne. Znane są również jej właściwości przeciwzapalne wobec wątroby, przewodów żółciowych i pęcherzyka żółciowego. Podobne właściwości przypisuje się cynareinie będącej składnikiem karczocha. Cynareina odtruwa organizm, poprzez pobudzanie diurezy oraz ochrania i regeneruje komórki wątroby. Działanie niepożądane tych substancji są rzadkie. Przy przyjęciu większych dawek sylimaryny, może wystąpić słabe działanie przeczyszczające oraz nasilenie odczynów skórnych spowodowanych światłem ultrafioletowym. Przeciwwskazaniem do stosowania ziela karczocha jest mechaniczna niedrożność dróg żółciowych.
   Siadając do świątecznego stołu pamiętajmy o bogactwie składników i dobroczynnym wpływie ziół na nasz organizm. Poprzez odpowiednią suplementację możemy się cieszyć smakiem potraw i jednocześnie dbać o nasz zdrowie.

mgr farmacji Małgorzata Modzelewska

piśmiennictwo u Autorki

Fot. Olga Sierpniowska

Podobne wpisy