01.2011 – „Prediatryczne preparaty żywieniowe.”

Po długich miesiącach mniej lub bardziej nerwowych przygotowań w końcu nadchodzi „ten” upragniony dzień, dzień narodzin dziecka. Ogromna radość miesza się z niepewnością, czy sprosta się nowej i odpowiedzialnej roli mamy. Pierwszy sprawdzian – karmienie. Każda mama wie, że najlepsze dla dziecka jest mleko matki. Zawiera ono wszystko to, czego aktualnie potrzebuje niemowlę, by zdrowo rosnąć i rozwijać się. Co więcej, to nie tylko źródło pożywienia, karmienie piersią pozwala na zbudowanie silnej więzi emocjonalnej między matką a dzieckiem, dzięki czemu noworodek czuje się bezpiecznie i jest spokojniejszy.

Co jednak zrobić gdy świeżo upieczona mama nie powinna lub nie może karmić piersią? Nie jest to problem nowy i każda kobieta chcąc chronić swoje dziecko oraz zapewnić mu jak najlepszy start w życiu będzie starała się znaleźć odpowiednie rozwiązanie. W dawnych czasach wynajmowano mamki, kobiety mogące poza swoim dzieckiem wykarmić także inne, którego matka np. nie miała pokarmu. Podawano również w zastępstwie mleko krowie, ale żaden z tych sposobów nie był idealny. Współczesne mamy znajdują się w o wiele lepszej sytuacji, a decyzja o rozpoczęciu karmienia dziecka sztucznym mlekiem nie powinna spędzać im już snu z powiek. Jeśli z najróżniejszych przyczyn dziecko nie może być karmione piersią rodzicom pozostaje wizyta u pediatry, który po dokładnym przebadaniu dziecka poleci odpowiednie mleko.

Mleka modyfikowane są to mleka zawierające ściśle określone proporcje białek, cukru, tłuszczu, składników mineralnych, mikroelementów i witamin. Muszą one również spełniać odpowiednie wymogi zawartości substancji niepożądanych tj. metale, drobnoustroje, azotany czy antybiotyki. Najprościej mówiąc jest to mleko krowie, którego skład został tak zmieniony, by jak najbardziej upodobnić je do mleka matki. Należy jednak pamiętać, by dostosowywać rodzaj podawanego mleka do wieku dziecka. Skład mleka modyfikowanego jest szczególnie istotny dla niemowlęcia w pierwszych miesiącach jego życia, kiedy rozwija się bardzo intensywnie a mleko stanowi jego jedyny pokarm. Ponadto wraz z rozwojem dziecka zmieniają się jego potrzeby żywieniowe, i zmienia się także rodzaj zalecanego mleka modyfikowanego.

Zasadniczo można wyróżnić dwa rodzaje mlek modyfikowanych:
– mieszanki początkowe – oznaczane z reguły numerem 1, przeznaczone dla niemowląt od urodzenia do 6 miesiąca życia;
– mieszanki następcze – oznaczone numerem 2 (dla dzieci powyżej 6 m.ż.), numerem 3 (dla dzieci powyżej roku), numerem 4 (dla maluchów powyżej 2 r.ż.);

Są to tzw. mieszanki zwykłe, przeznaczone dla dzieci zdrowych. W aptekach gama tych produktów jest bardzo szeroka. Rodzice mogą wybierać spośród wielu marek w zależności od własnych upodobań, zaleceń lekarza, a przede wszystkim w zależności od upodobań niemowlęcia. Ciężko jest jednoznacznie wskazać, które mleko jest najlepsze. Producenci wszystkich starają się, aby skład ich produktu był jak najbardziej zbliżony do ideału, czyli mleka matki. Większość mlek poza podstawowymi składnikami zawiera także specjalnie dobrane kultury bakterii, które odpowiadają za utrzymanie właściwej flory jelitowej, takiej jaka występuje u dzieci karmionych piersią. Ponadto niektóre zawierają długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe korzystnie wpływające na układ nerwowy i odpornościowy.

Co mają jednak zrobić rodzice tych niemowląt i dzieci, które cierpią na różnego rodzaju schorzenia metaboliczne lub alergię pokarmową, jakiego rodzaju odżywki powinni stosować? Przede wszystkim dla dzieci zdrowych, u których istnieje ryzyko wystąpienia alergii na białko mleka krowiego, należy stosować te preparaty, które w swoim składzie zawierają hydrolizowane białka serwatkowe o zmniejszonych właściwościach alergizujących. Mleko takie jest hipoantygenowe i oznaczane skrótem H.A. Tego typu mleko jest idealnym rozwiązaniem dla dzieci, których rodzice są alergikami lub w rodzinach których jest wielu alergików.

Może jednak być tak, że u dziecka karmionego wyłącznie preparatem hipoantygenowym, i tak pojawią się objawy alergiczne. Należy wówczas, oczywiście po konsultacji z pediatrą alergologiem, zastosować tzw. hydrolizaty wysokiego stopnia. Są to mlekozastępcze preparaty lecznicze, gdzie w wyniku zabiegów technologicznych białko mleka krowiego zostało całkowicie pozbawione właściwości uczulających.

W przypadku niemowląt ze stwierdzoną pierwotną lub wtórną nietolerancją laktozy, jak też tych z ciężką biegunką przewlekłą (np. po antybiotykoterapii) można zastosować preparaty sojowe. W ich skład wchodzą białka sojowe, zaś źródłem węglowodanów są polimery glukozy, skrobia kukurydziana i ryżowa. Preparaty te nie są jednak polecane dla niemowląt alergicznych, gdyż białko sojowe ma podobne do białka krowiego właściwości uczulające, a zatem może powodować wtórną alergizację.

Kolejnym przypadkiem kiedy niezbędnym staje się zastosowanie specjalnej diety już w wieku niemowlęcym jest wykrycie w badaniu przesiewowym fenyloketonurii, wrodzonej wady metabolizmu fenyloalaniny. Badanie to wykonuje się najczęściej w trzeciej dobie po urodzeniu i polega na oznaczeniu poziomu fenyloalaniny we krwi. Jeśli wynik jest pozytywny jak najszybciej rozpoczyna się leczenie, które głównie polega na stosowaniu odpowiedniej diety. Dlatego też niemowlętom wprowadza się preparaty niskofenyloalaninowe lub bezfenyloalaninowe oraz produkty niskobiałkowe, leczenie takimi preparatami wspiera się mlekiem matki lub odpowiednio dobranym mlekiem modyfikowanym. Ważne jest by ilości wprowadzanego pokarmu zawierającego fenyloalaninę była ściśle określona i kontrolowana przez dietetyka.

Inną chorobą o podłożu genetycznym, która również wywiera znaczny wpływ na sposób żywienia noworodków i dzieci jest mukowiscydoza. Głównym problemem dzieci z mukowiscydozą jest nadmierna ilość i nieprawidłowy skład śluzu, który stanowi doskonałą pożywkę dla bakterii, co stwarza zagrożenie płucnych powikłań i zmusza dzieci do przyjmowania dużej ilości antybiotyków. Inną niedogodnością są zaburzenia ze strony układu pokarmowego, dotyczy to głównie funkcji wydzielniczej trzustki, która jest zahamowana na skutek zablokowania przez śluz przewodów wyprowadzających tego gruczołu. W związku z tym w jelitach brakuje enzymów umożliwiających trawienie białek, cukrów i tłuszczy. W konsekwencji prowadzi to do niedostatecznego wchłaniania substancji odżywczych i wpływa na pogorszenie odżywiania. Dlatego też stosuje się specjalne diety wysokokaloryczne i pełnowartościowe, o odpowiednio dobranych proporcjach białka, kwasów tłuszczowych, minerałów i witamin (głównie A, D, E i K) w postaci gotowych preparatów dostępnych w aptece na receptę.

Kolejną grupę bardzo ważnych produktów pediatrycznych w aptece są te wykorzystywane w zapobieganiu i leczeniu niedożywienia u dzieci i niemowląt, także przed i po zabiegach operacyjnych. Wszystkie one są dostępne wyłącznie z przepisu lekarza. Za ich właściwości odpowiadają główne składniki tj. zhydrolizowane białko serwatkowe, dodatek tłuszczów oraz komplet mikro- i makroelementów. Mogą one stanowić jedyne źródło pożywienia lub być uzupełnieniem diety. Odrębny przypadek stanowią też wcześniaki i dzieci z niską masą urodzeniową. W organizmie dziecka urodzonego przedwcześnie stwierdza się niedostateczną ilość długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (LC-PUFA), które pełnią niezwykle ważną funkcję w kształtowaniu się układu nerwowego. Dlatego też do karmienia wcześniaków zalecane są mieszanki mleczne wzbogacone w LC-PUFA, co ma wspomagać ich rozwój psychomotoryczny i wpływać na poprawę ostrości widzenia. Obecnie w aptekach można spotkać specjalne preparaty przeznaczone dla wcześniaków. Ponadto ostatnio obserwuje się poszerzenie stosowania dodatku LC-PUFA również u dzieci urodzonych o czasie.

Na koniec popularne choć nie mniej ważne i męczące problemy. Każdy rodzic widząc jak noworodek ciężko znosi kolki będzie się starał znaleźć sposób by ulżyć maluszkowi. Preparatami żywieniowymi, których zastosowanie można rozważać w przypadku kolek są przede wszystkim te mleka modyfikowane, które z powodzeniem stosuje się w alergii pokarmowej. O ich wdrożeniu powinien zadecydować lekarz.

Spośród mlek dostępnych w aptekach wybrać można takie, które dzięki swemu składowi zapobiegać będą takim problemom w żywieniu niemowlęcia jak np. ulewanie. Oznaczone są one symbolem AR (Anti Reguritation – przeciwrefluksowe). Mieszanki tego typu zawierają różnorodne składniki zagęszczające mające na celu zapobieganie cofaniu się mleka z żołądka do przełyku i jamy ustnej. Dodatkowo można korzystać ze specjalnych zagęszczaczy, które można dodawać zarówno do mleka matki jak i mleka modyfikowanego.

Jak widać współczesne mleko modyfikowane nie tylko zaspokaja głód maluszka. Zawiera także składniki, które korzystnie wpływają na rozwój dziecka, co więcej niektóre z tych produktów przeznaczone są dla szczególnej grupy dzieci z różnymi problemami: alergie, kolki, ulewanie, schorzenia genetyczne. Dzięki tak szerokiej gamie preparatów żywieniowych każdy rodzic może spokojniej podejść do kwestii odżywiania swojego maleństwa, bez lęku, że nie dostarczy mu wszystkich niezbędnych składników.

mgr farm. Gabriela Choduń

fot. dreamstime.com