11.2014 – „Regulacje na Węgrzech.”
– istniejące apteki, których właścicielami nie są aptekarze, muszą w okresie od 01.01.2011r. do 01.01.2017r. dokonać takich przekształceń własnościowych, aby aptekarze stali się właścicielami co najmniej 51% udziałów; ponadto do dnia 01.01.2014r. aptekarze muszą posiadać już co najmniej 25% udziałów,
– udział we własności apteki może być odsprzedany jedynie aptekarzowi – osobie fizycznej,
– jeden podmiot może być właścicielem maksymalnie 4 aptek. W miastach do 20 tys. mieszkańców ten sam podmiot może być właścicielem maksymalnie 3 aptek.
– w miejscowości, gdzie już działa apteka ogólnodostępna, może zostać otwarta kolejna apteka tylko wtedy, jeśli na wszystkie apteki ogólnodostępne – wliczając również nową aptekę – przypada:
a) w miejscowościach liczących powyżej 50 000 mieszk. – co najmniej 4000 mieszk.,
b) w pozostałych miejscowościach – co najmniej 4 500 mieszk.
i odległość między aptekami będzie wynosić co najmniej:
a) 250m – w miejscowościach liczących powyżej 50 000 mieszk.,
b) 300m – w pozostałych miejscowościach.
Bardzo dobrą okazją do podsumowania tych zmian była również uroczysta konferencja, która odbyła się z okazji XXV-lecia węgierskiego samorządu aptekarskiego w dniu 22 listopada b.r. w Budapeszcie. W trakcie tej konferencji zarówno Prezes, jak i Sekretarz Generalny Węgierskiej Izby Aptekarskiej wskazali w swoich wystąpieniach, że węgierscy aptekarze musieli przeżyć po drugiej wojnie światowej dwa razy bardzo trudne chwile, które były dla nich szokiem. Pierwszy raz było to w roku 1950 – kiedy znacjonalizowano węgierskie apteki. Drugi szok nastąpił w roku 2006 – kiedy gwałtownie zliberalizowano system dystrybucji leków na Węgrzech pod hasłami neoliberalizmu. Dlatego w powojennej historii węgierscy aptekarze musieli się odradzać dwa razy.
– właściwości regulacji dotyczących aptek do 2006 roku,
– nowelizacja regulacji w roku 2006,
– sytuacja aptek pod koniec okresu liberalizacyjnego.
II – działań podjętych w roku 2010
– moratorium na tworzenie nowych aptek,
– kryteria demograficzne i geograficzne,
– minimalny udział własnościowy farmaceutów,
– zakaz tworzenia powiązań i nowych sieci,
– uwagi dotyczące działań deliberalizacyjnych,
– działania wspierające wzrost udziału własnościowego farmaceutów obejmujące Program Kredytowy Apteka, Program Kapitałowy Apteka oraz pierwszeństwo zakupu.
III – aktualnej sytuacji zaopatrzenia ludności w leki
– sytuacja ekonomiczna aptek
– wsparcie udzielane w związku z funkcjonowaniem aptek w zakresie zaliczki finansowania, regulacji marż aptecznych, wsparcie substytucji generycznej oraz opłat manipulacyjnych aptek
– najważniejsze fakty i dane dotyczące działania urzędów
– sytuacja aptek pod względem kompetencji zawodowych i opieki świadczonej przez farmaceutów
– minimalne wymagania odnośnie personelu fachowego i szkolenia ustawicznego
O tym, jak ważny jest to dokument, świadczą chociażby przedstawione poniżej fragmenty wstępnego tłumaczenia streszczenia Sprawozdania Rządu Węgier w sprawie aptek ogólnodostępnych:
Jeden z zapisów rozdziału ogłoszonego w 2010 roku Narodowego Programu Współpracy „Nadeszła pora na ratunek dla systemu ochrony zdrowia !” dotyczącego funkcjonowania aptek brzmiał następująco:
„Ustawa o gospodarce lekami socjalistycznego rządu pogorszyła ogólne bezpieczeństwo zaopatrzenia w leki, rezultatem liberalizacji przepisów dotyczących otwierania aptek było bankructwo blisko 600 mniejszych aptek. Stworzenie nowej ustawy oraz zmiany regulacji dotyczących otwierania aptek są niezbędne. Zachowanie małych aptek nie jest wyłącznie celem polityki zdrowotnej, wpisuje się także w politykę narodową. Bez działających małych aptek nie będzie sprawnie funkcjonujących obszarów wiejskich. Należy doprowadzić system detalicznej dystrybucji leków dla ludności do takiego stanu, który pozwoli na zachowanie możliwości prowadzenia niezależnej działalności opartej na wiedzy farmaceutycznej oraz ściśle związanych z tą kwestią aptek będących w większości własnością farmaceutów. Planowana zmiana jest zgodna z wyrokami Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.”
W 2010 roku w sprawozdaniu J/1323 stwierdzono w zakresie poziomu fachowości, bezpieczeństwa i racjonalności zaopatrywania ludności w leki spadek poziomu fachowości, niekorzystną zmianę proporcji personelu fachowego farmaceuta-asystent ze względu na brak określenia minimalnych wymogów w odniesieniu do personelu na poziomie ustawodawczym, wzrost charakteru komercyjnego wobec charakteru usługi ochrony zdrowia, osłabienie fachowości podejmowania decyzji, naganną efektywność środków prawnych i tym samym działania urzędów wobec naruszeń przepisów prawnych, rozprzestrzenianie się niepożądanych powiązań gospodarczych, spadek rentowności, wzrost zadłużenia oraz pogarszającą się sytuację zaopatrywania w leki w mniejszych miejscowościach.
Proces zmierzający do zapewnienia ludności niezawodnego zaopatrywania w leki na wysokim poziomie działa dwutorowo, prowadzi tym samym do realizacji wielu powiązanych ze sobą celów:
– wzmocnienie charakteru aptek jako usługodawcy systemu ochrony zdrowia wobec postawy czysto komercyjnej,
– poprawa warunków ekonomicznej działalności aptek,
– wzrost jakości usług świadczonych przez apteki.
Ograniczenia demograficzne i geograficzne dotyczące otwierania aptek w pierwszej kolejności miały służyć poprawie warunków prowadzenia aptek. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wyraźnie wskazuje, że w zakres kompetencji państw członkowskich wchodzą także takie działania przyjmowane w celu zapewnienia odpowiedniej jakości świadczonych usług ochrony zdrowia, które poprzez ograniczenie działania wolnego rynku poprawiają sytuację ekonomiczną instytucji tego sektora oraz aptek, służąc tym samym poprawieniu bezpieczeństwa i jakości oferowanych dla ludności usług.
Poprawa warunków prowadzenia tego typu działalności była ważna, gdyż każdemu choremu należy zapewnić odpowiednio bliskie zaopatrzenie w leki. Należy zapobiec brakom aptek oraz niepożądanemu ich skupieniu, przez które chorzy, szczególnie na rzadziej zaludnionych obszarach wiejskich, pozostaną bez zaopatrzenia w leki. Ponadto należy położyć kres takiej sytuacji, w której konkurowanie aptek ze sobą i praktykowanie optymalizacji kosztów prowadzi do obniżenia jakości obsługi chorych, powodując nieracjonalne stosowanie leków.
Po upływie trzech i pół roku od wprowadzenia wyżej wymienionych działań można powiedzieć, że poprzez zmiany wprowadzone w zakresie tworzenia aptek, rosnącą odpowiedzialność zawodową ponoszoną przez farmaceutów, wzrost odpowiedzialności ekonomicznej oraz stosowaniu rekompensat z budżetu w przypadku niektórych usług farmaceutycznych sytuacja bezpośredniego zaopatrzenia ludności w leki uległa poprawie. W związku z tym można stwierdzić, że w wyniku przekształcenia sektora aptecznego powstaje oszczędniejszy, działający w sposób bardziej ekonomiczny system bezpośredniego zaopatrzenia ludności w leki, w którym obowiązuje zasada odpowiedzialnej gospodarności.
Innym ważnym efektem jest realizacja na coraz szerszą skalę roli aptek jako usługodawcy w systemie ochrony zdrowia.
Mimo że korzystne procesy dają nadzieję na przyszłość, należy wziąć pod uwagę, że zrealizowane działania są same w sobie niewystarczające do zagwarantowania wysokiego poziomu jakości oraz fachowości bezpośredniego zaopatrzenia ludności w leki.
Wyraźnie widać, że opisane w powyższym streszczeniu problemy i zjawiska patologiczne, które nasilały się na Węgrzech do roku 2011, w coraz większym stopniu wpływają negatywnie na system zaopatrzenia ludności w leki oraz poziom usług farmaceutycznych w Polsce. Ze względu na bardzo duże analogie opisywanych zjawisk i procesów oraz fakt, że jest to sprawozdanie Rządu Węgier – wobec tego bardzo trudno będzie zarzucić takiemu dokumentowi, że jest to pewna forma lobbingu – szczegółowa analiza tego sprawozdania będzie miała wyjątkowo duże znaczenie w pracach Naczelnej Izby Aptekarskiej w ciągu najbliższych kilkunastu miesięcy.
Prezes Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej