09.2012 – „Z laboratorium uniwersyteckiego.”
wrzesień 2012, nr 73/51 online
Aromat roślin unoszący się wokoło nas często możemy zidentyfikować jako np. zapach różany, fiołkowy, czy też pomarańczowy lub cytrynowy, nie widząc danej substancji roślinnej. Dawno temu stwierdzono, że zapachami można także leczyć, stało się to podstawą aromatoterapii. Co prawda ma ona tylu zwolenników co i przeciwników, jednak gdy dopada nas przeziębienie, często sięgamy po olejek sosnowy, który używamy w ilości kilku kropel do kąpieli. Olejki są też często składnikami kremów gdzie wykorzystuje się ich właściwości przeciwbakteryjne. Przykładem właściwości biologicznych olejków eterycznych jest znane działanie wykrztuśne olejku anyżowego i macierzankowego, działanie przeciwzapalne olejku rumiankowego, czy też antyseptyczne olejku tymiankowgo i goździkowego. Powyższe jest możliwe dzięki związkom chemicznych wchodzącym w skład olejku, których w może być nawet kilkadziesiąt.
W roślinie olejek eteryczny jest wydzieliną, która jest produkowana przez wyspecjalizowane organy. Jedną z metod jego otrzymywania jest destylacja z parą wodną. Substancję roślinną umieszczamy wówczas w kolbie destylacyjnej, dodajemy odpowiednią ilość wody i poprzez gotowanie mieszaniny otrzymujemy odpowiednią ilość olejku. Zawartość jego może być różna w zależności od pory zbioru, organu z którego go otrzymujemy, a także warunków uprawy, zbioru i przechowywania.
Na ilość oraz zawartość głównych składników olejku eterycznego możemy wpływać nie tylko kontrolując fazy ontogenezy, ale również sposób jego otrzymywania. Do izolacji związków farmakologicznie czynnych z substancji roślinnych wykorzystuje się różne metody ekstrakcyjne, jedną z nich jest ekstrakcja wspomagana ultradźwiękami. Fale dźwiękowe działając na układ rozpuszczalnik – substancja roślinna, powodują rozerwanie struktur komórkowych, co w efekcie w większości przypadków prowadzi do uzyskania większej ilości ciał czynnych otrzymywanych z matrycy roślinnej. Obserwacje te skłoniły do badań nad izolacją olejku eterycznego z substancji roślinnej.
Olejek eteryczny często występuje na powierzchni roślin zamknięty w strukturach olejkowych. Podgrzanie mieszaniny woda-substancja roślinna powoduje pękanie tych tworów, a olejek unoszony jest z parą wodną. Jednak proces ten nie jest całkowity i część olejku zostaje w roślinie. Naukowcy opracowali i opatentowali sposób na uzyskanie olejku eterycznego o znacznie większej zawartości ciał czynnych stosując hydrodestylację wspomaganą ultradźwiękami w porównaniu do klasycznej hydrodestylacji. Być może przy zastosowaniu tej metody otrzymywania olejków eterycznych uzyskamy preparaty o silniejszych właściwościach biologicznych, które będzie można zastosować w aromatoterapii oraz przemyśle farmaceutycznym.
dr n. farm. Tomasz Baj
Baj T., Głowniak K., Wolski T., Kowalski R., Zięba K. „Sposób i układ do otrzymywania olejku eterycznego”, Pat. Pol. 386341, (2010)
Baj T., Głowniak K., Wolski T., Kowalski R., Zięba K. „Sposób otrzymywania olejku eterycznego”, Pat. Pol. 386340, (2010).
Baj T.: Panacea 4(29), 2009, 8-9
Głowniak K., Baj T., Widelski J., Przem Farm., 4, 2012
Weryszko-Chmielewska E., Baj T., Wolski T.: Herba Polonica, 44(4), 1998,361-370
