Naczelna Izba Aptekarska została poinformowana przez warszawskich aptekarzy o praktyce Mazowieckiego OW NFZ, polegającej na zobowiązywaniu przez pracowników Funduszu kierowników aptek do wydawania recept w siedzibie NFZ MOW w Warszawie w ustalonym przez NFZ terminie. Żądania swoje Fundusz uzasadnia przepisami art. 62 pkt 2 i art. 189 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t. j. Dz. U. z 2008 Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.). Przywołany art. 62 pkt 2 stanowi jedynie o „udostępnianiu do kontroli (…) dokumentacji, którą apteka jest obowiązana prowadzić na podstawie odrębnych przepisów”. Zgodnie zaś z art. 189 ust. 1 ww. ustawy, apteki są obowiązane udostępniać recepty do wglądu. Wydane na podstawie art. 189 ust. 3 ustawy, rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2004 r. w sprawie trybu udostępniania podmiotowi zobowiązanemu do finansowania świadczeń ze środków publicznych do kontroli recept zrealizowanych przez świadczeniobiorców i związanych z tym informacji (Dz. U. Nr 213, poz. 2166) nie przewiduje dostarczania recept przez apteki do siedziby NFZ. Rozporządzenie stanowi jedynie, że kierownik apteki lub osoba upoważniona przez niego udostępnia do wglądu recepty oraz inne dokumenty związane z wystawianiem, realizacją i przechowywaniem recept (§ 3 ust. 1). Nakaz udostępnienia, według słownikowego znaczenia, oznacza obowiązek ułatwienia kontaktu z czymś lub umożliwienia korzystania z czegoś. Z pewnością więc nakaz udostępnienia recept nie obejmuje obowiązku dostarczania ich do siedziby NFZ, na koszt apteki w czasie jej funkcjonowania.
Podkreślić należy, że stosownie do § 24 ust. 1 rozporządzenia z dnia 17 maja 2007 r. w sprawie recept lekarskich, recepty przechowywane są w aptece.
Mając na uwadze powyższe przepisy uważamy, że wydanie (udostępnienie) recept może nastąpić w miejscu, w którym są przechowywane, a więc w aptece. W konsekwencji pracownicy NFZ zobowiązani są udać się do właściwej apteki i na podstawie prawidłowego upoważnienia odebrać recepty.
Uzasadnieniem dla działań NFZ nie może być także § 28 ust. 2 ww. rozporządzania w sprawie recept lekarskich, stanowiący, że jeżeli kontrola dotyczy recept i dokumentów udostępnianych przez aptekę, o których mowa w § 29, miejsce przeprowadzenia kontroli ustala Fundusz. Norma ta budzi zastrzeżenia co do zgodności z przepisami ustawowymi. Należy pamiętać, że kierownik apteki jest osobą działającą w imieniu i na rzecz podmiotu (przedsiębiorcy) prowadzącego aptekę. Prowadzenie apteki stanowi formę prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę. Zgodnie z art. 75 ust. 1 pkt 17 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie regulowanym ustawą z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. 2004 r. Nr 53 poz. 533 ze zm.), w tym prowadzenie apteki, wymaga uzyskania zezwolenia (art. 99 ust. 1 Prawa farmaceutycznego). Zgodnie z art. 77 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, kontrola działalności gospodarczej przedsiębiorców przeprowadzana jest na zasadach określonych w tej ustawie, chyba że zasady i tryb kontroli wynikają z bezpośrednio stosowanych przepisów powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo z ratyfikowanych umów międzynarodowych.
Z normy tej wynika zasada, że ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, a tym bardziej rozporządzenia wydane na podstawie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty lub ustawy prawo farmaceutyczne, nie mogą wyłączyć stosowania zasad i trybu kontroli z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej stanowi jasno w art. 80a ust. 1, że kontrolę przeprowadza się w siedzibie kontrolowanego lub w miejscu wykonywania działalności gospodarczej oraz w godzinach pracy lub w czasie faktycznego wykonywania działalności gospodarczej przez kontrolowanego. Wyjątkowo, za zgodą kontrolowanego, kontrola lub poszczególne czynności kontrolne, mogą być przeprowadzane również w siedzibie organu kontroli, jeżeli może to usprawnić prowadzenie kontroli.
Jeżeli nawet przyjąć, że Fundusz, na podstawie budzącego poważne zastrzeżenia przepisu rozporządzenia, może kontrolować bez zgody kontrolowanego recepty w swojej siedzibie, to wydanie recept nastąpić musi w miejscu ich przechowywania, a więc w aptece.
Praktykę NFZ polegającą na straszeniu farmaceutów odpowiedzialnością przewidzianą w art. 193 pkt 2 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych za niedostarczenie recept do siedziby NFZ uważamy za niedopuszczalną w świetle obowiązujących przepisów prawa. Przepis ten – jak wiadomo – przewiduje grzywnę za popełnienie wykroczenia polegającego na udaremnianiu lub utrudnianiu przeprowadzenia kontroli w zakresie realizacji ubezpieczenia zdrowotnego, co w tym przypadku nie występuje.
Biuro Prawne NIA
adwokat dr Edward Jędrzejewski
radca prawny Krzysztof Baka
*powyższy tekst został
przekazany również do publikacji
w Gazecie Farmaceutycznej
