08.2010 – „Pocztówka z Italii. Bazylika Świętego Kosmy i Damiana w Rzymie.”

   Bazylika imienia Kosmy i Damiana w Rzymie jest głównym miejscem kultu tych świętych, których pamięć przywoływana jest 26 września. Świątynia mieści się w samym sercu miasta – zarówno tego starożytnego, jak i współczesnego. Można ją odwiedzić podczas spaceru jedną z głównych arterii miasta – Via dei Fori Imperiali, idąc w kierunku Koloseum. Bazylika tworzy część kompleksu archeologicznego z Forum Romanum, kościół ten powstał bowiem w wyniku połączenia dwóch pogańskich budowli. Około IV wieku inicjator założenia bazyliki – papież Feliks IV wykorzystując bibliotekę Forum Pokoju i hol świątyni Romulusa rozpoczął przebudowę mającą na celu założenie pierwszego chrześcijańskiego kościoła w tej części Rzymu.  Okrągła świątynia Romulusa stała się jednocześnie wejściem do bazyliki. Dzisiaj część ta oddzielona jest od reszty świątyni szklaną ścianą. Zachowały się jednak oryginalne drzwi z brązu, do których wciąż pasują, również zachowane antyczne klucze. Konsekracja miała miejsce przypuszczalnie około 6 w. n.e.
   Współczesne wejścia do świątyni prowadzi przez mieszczący się przy niej zakon franciszkanów. Nie da się ominąć uroczego dziedzińca, a zmierzając krużgankiem do wrót kościoła można podziwiać freski przedstawiające życie św. Franciszka.
   Wnętrze kościoła jest bogato zdobione, wiele w nim także przedstawień świętych patronów, w szczególności w towarzystwie Madonny.
   Jednym z najcenniejszym obiektów jest absyda inkrustowana mozaikami w stylu bizantyjskim, które datuje się na VI  wiek. Uważane są za jedne z najcenniejszych zabytków Rzymu – cechują się nie tylko wyjątkowym pięknem, ale także bogatą symboliką. Centralna scena przedstawia paruzję Chrystusa stojącego na chmurach o dramatycznym zabarwieniu (symbolizującym świt), ponad rzeką Jordan (która jest symbolem chrztu). Jezus prezentowany jest jako sędzia – ubrany w złote szaty, ze stułą i w todze, a w lewej dłoni trzyma zwój Prawa. Apostoł Piotr prezentuje Jezusowi Kosmę, a apostoł Paweł – Damiana, jako męczenników. Obaj bracia przedstawieni są identycznie, zgodnie z przekonaniem, że byli oni bliźniakami. Postacie różnią się jedynie tym, iż Damian przedstawiony jest ze skrzyneczką z narzędziami chirurgicznymi. Głęboko po lewej widać również postać papieża Feliksa IV z modelem Bazyliki, a po prawej św. Teodora. Św. Teodor był rzymskim legionistą, który sprzeciwił się prześladowaniom chrześcijan, za co poniósł męczeńską śmierć. Oba krańce mozaiki udekorowane są palmami, po stronie lewej dodatkowo umieszczony jest feniks – symbol zmartwychwstania. Dół mozaiki wieńczy sznur 12 owieczek symbolizujących apostołów, podążających z prawej i lewej strony. Są oni prezentacją odnowy ludzkości. Podążają z Betlejem i Jeruzalem w kierunku centralnie umieszczonej postaci Świętego Baranka. Całość od dołu wieńczy galeria portretów błogosławionych i świętych.
   Uwagę przykuwa także bogato zdobiony, drewniany sufit, w którego centralnym punkcie znajduje się olejne malowidło namalowane przez Marco Montagnę (1633). Obraz przedstawia św. Kosmę i Damiana w chwale oraz spoglądającą na nich Matkę Boską. Godny uwagi jest także główny ołtarz w stylu barokowym wraz z tabernakulum. Po bokach nawy głównej znajdują się średniowieczne kaplice.
   Jest kilka powodów dla których papież zdecydował się poświęcić Bazylikę imieniem świętych Kosmy i Damiana. Przede wszystkim w czasach rzymskich budowla pełniła rolę biblioteki, w której wykłady swe głosił sam Galen – wielki medyk i lekarz na dworze Marka Aureliusza, a potem Kommodusa. Przez wiele stuleci gabinety większości rzymskich medyków mieściły się w tej okolicy. Oprócz tego bazylika mieściła się w niedalekim sąsiedztwie świątyni bliźniaków Kastora i Polluksa. Święci męczennicy, bliźniacy i lekarze byli dobrym materiałem do zastąpienia kultu pogańskich braci. Uważa się także, że poświęcenie kościoła w centrum Rzymu dwóm wschodnim świętym było ukłonem w stronę rozrastającego się imperium bizantyjskiego.
   Wierzono, że jeśli chory spędzi noc w kościele święci obdarzą go snem, który doprowadzi go do uleczenia.

 

fot. Autorki