06.2014 – „Farmacja kliniczna.”

    Farmacja kliniczna to interdyscyplinarna dziedzina farmacji. Nazywana jest także farmacją zorientowaną na pacjenta, w szczególności w aspekcie optymalizacji farmakoterapii pod kątem racjonalnego stosowania leków i nadzoru nad bezpieczeństwem ich przyjmowania. Choć często bywa ona kojarzona, a wręcz mylona z procesem prowadzenia badań klinicznych, nie jest ona tożsama z farmacją szpitalną, gdyż jest ona ukierunkowana na każdego pacjenta, nie tylko na chorego w trakcie hospitalizacji. Skupienie pełnej uwagi na konkretnym przypadku pozwala na wydzielenie problemów lekowych z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb chorego i jego pełnej sytuacji zdrowotnej.

Farmacja kliniczna dobrze wpisuje się w trend opieki farmaceutycznej i nawiązuje do niej, również bowiem zasadza się na konieczności stworzenia dobrej komunikacji pomiędzy wszystkimi grupami zawodowymi biorącymi udział w leczeniu pacjenta, a także na porozumieniu z samym chorym. W Polsce sytuacja farmacji klinicznej jest trudna. Opieka farmaceutyczna w aptekach otwartych nadal nie jest należycie ugruntowana. Natomiast szpitale, choć powinny być żywotnie zainteresowane zatrudnianiem farmaceutów klinicznych na oddziałach, w rzeczywistości bazują wyłącznie na kadrach zatrudnionych w aptekach szpitalnych. Dzieje się tak prawdopodobnie na skutek braku świadomości, jakie korzyści mogą płynąć z włączenia farmaceuty klinicznego do zespołu terapeutycznego. Znikoma liczba ofert pracy stawiających wymóg specjalizacji z zakresu farmacji klinicznej ogranicza zainteresowanie wśród samych farmaceutów podejmowaniem nauki w tym kierunku, na przykład w ramach specjalizacji. Warto w tym miejscu przytoczyć apel, jaki w przedmowie do wydania polskiego „Farmacji klinicznej” wystosowała prof. dr hab. n. farm. Anna Wiela-Hojeńska „W szczególny sposób zwracamy się do dyrektorów różnych jednostek ochrony zdrowia i pomocy społecznej z prośbą o zrozumienie istotnej roli farmaceutów klinicznych w zwiększaniu skuteczności i bezpieczeństwa leczenia farmakologicznego, a zmniejszaniu jego kosztów, świadczeniu usług farmaceutycznych ukierunkowanych na pacjentów, czego konsekwencją będzie ich zatrudnianie w szpitalach, zakładach opiekuńczo-pielęgnacyjnych, hospicjach, domach seniora, domach opieki społecznej.”

„Farmacja kliniczna„, książka wydana nakładem wydawnictwa Medpharm Polska jest pierwszą pozycją w języku polskim całościowo ujmującą zagadnienia związane z farmacją kliniczną. Na blisko sześciuset stronach została omówiona szeroka paleta zagadnień, w tym na szczególną uwagę zasługują rozdziały poświęcone indywidualizacji dawki, terapii żywieniowej czy leczeniu zakażeń – ze względu na niewielką ilość podobnych opracowań tych tematów w innych źródłach. Interesująca część publikacji poświęcona jest prowadzeniu opieki farmaceutycznej w szpitalu (zamiana leków nie znajdujących się w receptariuszu szpitalnym, sporządzanie planu opieki, szkoleniu pacjenta). Pozostałe rozdziały obejmują zagadnienia takie jak bioanalityka, kliniczne badania laboratoryjne, równoważność terapeutyczna, farmakokinetyka, farmakogenetyka, badania kliniczne, bezpieczeństwo leków, medycyna oparta na faktach oraz farmacja onkologiczna, pediatryczna i geriatryczna, a także opieka farmaceutyczna u pacjenta ze schorzeniami dróg oddechowych, bólem, cukrzycą.

Publikacja posiada bogatą i interesującą szatę graficzną, na co zawsze zwracam szczególną uwagę, gdyż stanowi to dla mnie istotną zachętę do sięgnięcia po książkę. Po głębszej analizie należy stwierdzić, że – w szczególności ryciny – stanowią bardzo trafne i pomocne uzupełnienie zagadnień omówionych w tekście, a często trudnych do samodzielnej wizualizacji. Sam tekst jest przejrzysty, a lektura przebiega płynnie. Na końcu publikacji znajdują się załączniki prezentujące zakresy referencyjne badań, zakresy stężeń terapeutycznych, zestawienie najważniejszych równań dla ustalania dawki indywidualnej i listę najczęściej stosowanych leków w okresie ciąży i karmienia piersią. Książka adresowana jest do szerokiego grona odbiorców związanych z ochroną zdrowia. Z pewnością będzie cennym uzupełnieniem zawodowej biblioteczki farmaceuty, także studenta farmacji.

Farmacja kliniczna skupia się na maksymalizacji efektów leczniczych z jednoczesną minimalizacją ryzyka terapii. Wymierne korzyści uwidaczniają się w zmniejszeniu wydatków na farmakoterapię. Jest realną koncepcją rozwoju zawodowego, dającą możliwość pracy na stanowisku samodzielnego specjalisty, szansą uprawiania zawodu wszędzie tam, gdzie można wykonywać zadania należące do celów farmacji klinicznej. Jednocześnie należy zauważyć, iż to, czy rola farmaceuty klinicznego zostanie zauważona i doceniona, zależy w dużej mierze od samych farmaceutów, którzy muszą – w istniejących realiach – niejako z wyprzedzeniem udowodnić, że chcą i potrafią taką rolę pełnić.

„Farmacja kliniczna”
Ulrich Jaehde, Roland Radziwill, Charlotte Kloft
Wydawnictwo Medpharm Polska, 2014 r.
600 stron, oprawa miękka