Aptekarz – burmistrz, prezes, konspirator. Część druga – Aptekarz prezes

 

   W poprzedniej części artykułu „Aptekarz-burmistrz, aptekarz-prezes, aptekarz-konspirator” omówione zostały sylwetki wybitnych, zasłużonych aptekarzy, piastujących rozmaite funkcje we władzach lokalnych. W części niniejszej opisani zostaną aptekarze, którzy zapisali się w pamięci potomnych przede wszystkim jako organizatorzy instytucji lokalnych.

 

   Długoletnim właścicielem apteki w Tymbarku był magister Ludwik Pieguszewski (1879–1949). Dzięki swemu zapałowi, wielkiemu respektowi i szacunkowi, który wypracował sobie jako aptekarz, założył i z wielkim powodzeniem prowadził pierwszą instytucję kulturalną w miasteczku – amatorski zespół teatralny, działający przy Ochotniczej Straży Pożarnej. Pieguszewski był opiekunem zespołu i reżyserem spektakli. Członkami zespołu byli w większości strażacy-ochotnicy oraz ich rodziny. Zespół co roku wystawiał jasełka. Spotkania, próby i przedstawienia odbywały się w domu parafialnym, zaś kostiumy Pieguszewski wypożyczał od swych przyjaciół – aktorów krakowskiego Teatru Starego. Ludwik Pieguszewski zorganizował w Tymbarku Klub Młodzieży Studiującej, który zrzeszał młodych mieszkańców tej miejscowości, studiujących i uczących się poza miejscem zamieszkania. Zebrania Klubu odbywały się w domu aptekarza. Ponadto Pieguszewski działał w limanowskim „Strzelcu”, był radnym Tymbarku, założycielem Koła Miłośników Tymbarku oraz organizatorem konkursów palm wielkanocnych i imprez dożynkowych. Tradycje społeczne, zapoczątkowane przez ojca, kontynuowała magister Danuta Pieguszewska (1919–1982). Prowadziła zespół teatralny, była również doskonałą, ofiarną i uczynną farmaceutką, czym szybko zjednała sobie szacunek mieszkańców Tymbarku. Zasłynęła jako długoletni Prezes Zarządu Ochotniczej Straży Pożarnej w Tymbarku w latach 1965–1982.

 

   Dla Piwnicznej bardzo zasłużył się magister Eugeniusz Brągiel (1899–1960), właściciel tamtejszej apteki „Pod Opatrznością”. Był członkiem Rady Miejskiej oraz komisji rewizyjnej Towarzystwa Szkoły Ludowej. W roku 1932 zainicjował budowę Łazienek Zdrojowych oraz wszedł w skład Komisji Uzdrowiskowej. W roku 1937 został prezesem zarządu Ochotniczej Straży Pożarnej. Za czasów jego prezesury podjęto między innymi decyzję o budowie nowoczesnej remizy i zakupie samochodu półciężarowego marki „Ford” z motopompą „Leopolia”. Uczestniczył w organizowaniu oddziałów piwniczańskiego „Strzelca” i Straży Granicznej. Brągiel został także pierwszym powojennym prezesem Ochotniczej Straży Pożarnej i funkcję tę sprawował aż do roku 1956. W tym czasie piwniczańska OSP była znana ze swej postawy wobec wprowadzanych zmian: przez dłuższy czas nie zastosowano się do decyzji Rady Ministrów rozwiązującej Związek Straży Pożarnych, nie uznano nowego regulaminu odznak i dystynkcji, nie usunięto z remizy symboli religijnych… Strażacy, mimo obowiązującego zakazu, na uroczystościach pojawiali się w pełnym szyku, w mundurach i ze sztandarem. Eugeniusz Brągiel przyrządzał w owym czasie na recepturze swej apteki specjalny preparat do nabłyszczania instrumentów orkiestry OSP.

 

   Piękną postacią, o której koniecznie należy wspomnieć, jest Józef Kokoszka (1887–1946), długoletni właściciel apteki „Pod Aniołem” w Jordanowie, bardzo silne zaangażowany w ruch ludowy. Od 1931 roku Kokoszka był członkiem Koła Stronnictwa Ludowego w Jordanowie. W jego domu odbywały się spotkania działaczy i pisarzy ludowych z udziałem między innymi samego Wincentego Witosa, który z balkoniku nad apteką przemawiał do tłumów. W okresie strajku chłopskiego w roku 1937 i w czasie późniejszych procesów przeciwko jego organizatorom, jordanowski aptekarz zorganizował pomoc materialną i prawną dla więzionych i ich rodzin. Od 1933 roku uczestniczył w redagowaniu i współfinansował wydawanie pisma „Wieś – Jej Pieśń”, miesięcznika polskich pisarzy i poetów ludowych. Ponadto pełnił obowiązki skarbnika redakcji czasopisma i Związku Literatów Ludowych Polskich. W domu Kokoszki, w latach 1933–1934, mieściła się administracja pisma „Wieś – Jej Pieśń”. Ponadto jordanowski aptekarze był utalentowanym malarzem-amatorem. Za temat swych kunsztownie wykonywanych akwareli obierał najczęściej pejzaże oraz architekturę.

 

   Zdzisław Bączkowski (1878-1939), współwłaściciel apteki w Limanowej, zapisał się w dziejach miasteczka nie mniej chwalebnie, od swego teścia – wspomnianego już w pierwszej części artykuł magistra Waleriana Zubrzyckiego. Jeszcze przed przybyciem do Limanowej, w czasie zarządzania aptekami w Nowym Sączu, magister Bączkowski udzielał się w tamtejszym oddziale Towarzystwa Tatrzańskiego „Beskid”. Przykładowo w roku 1914 pełnił funkcję sekretarza i członka „Beskidu”. Wchodził także w skład Sekcyi znaczenia dróg. W Limanowej z kolei, przez wiele lat, był prezesem „Strzelca”, radnym miejskim, członkiem Hurtowni Kupców Limanowskich. W czasie powodzi w 1934 roku, jako skarbnik, wszedł w skład Limanowskiego Komitetu Powiatowego, zajmującego się pomocą powodzianom. Od roku 1926 działał w komitecie budowy nowej szkoły w Limanowej. Z dniem 20 lutego 1936 roku powołana została w Limanowej Gminna Komisja Letniskowo-Turystyczna, a jednym z jej członków został magister Zdzisław Bączkowski. Do zadań Komisji należeć miało opracowywanie planów rozwoju ruchu turystycznego i letniskowego, badanie warunków pobytu letników i turystów, współpraca z Powiatową Komisją Letniskową w propagowaniu gminy, jako terenu letniskowego i turystycznego. W aptece zaczął funkcjonować wówczas punkt informacji turystycznej.
   Długoletni właściciel apteki w Makowie Podhalańskim – magister Jan Leopold Lankau (1854-1935) był współzałożycielem krajowej szkoły hafciarskiej w Makowie, która stając się podstawą rozwoju hafciarstwa w regionie Babiogórskim, pozwoliła w godny sposób zarobkować biednej, góralskiej ludności. W sierpniu 1914 roku Lankau agitował na rzecz Legionów Polskich, a zwerbowanych ochotników wspierał finansowo. Jesienią 1914 roku do Makowa zawitała Pierwsza Brygada Legionów, a w domu aptekarza kwatery zajęli m.in. pułkownik Sławek i Grzmot-Skotnicki. Natomiast po powrocie generała Hallera do Polski, makowski aptekarz zaprosił i ugościł go wraz z całym sztabem.

 

   Radnym miejskim i asesorem był Tadeusz Skowroński senior (1869–1935), właściciel apteki w Myślenicach. Ponadto opiekował się miejscowym zakładem ubogich, był przewodniczącym Komitetu kościółka Panny Marji, a nade wszystko, przez wiele lat, prowadził myślenicką drużynę harcerską, która pod jego przewodnictwem przeżyła swój rozkwit. W roku 1933 został przewodniczącym Komisji, powołanej do ustalenia nazw placów i ulic miasta oraz numeracji znajdujących się przy nich domów.
   Właściciel apteki w Grybowie, magister Karol Tulszycki (1832–1888), uczestnik Powstania Styczniowego, był długoletnim radnym miejskim. Wchodził m.in. w skład Sekcji Skarbowej i Sekcji Prawnej. Jako członek sekcji „Policji, Zdrowia i Czystości” powołał do życia dom starców i ludzi niedołężnych. Był również dyrektorem Towarzystwa Zaliczkowego w Grybowie.
   Juliusz Fijałkowski (ok. 1850–1905), dzierżawca apteki w Starym Sączu i właściciel apteki w Mszanie Dolnej, był członkiem nowosądeckiego i lwowskiego „Sokoła”, a także założycielem starosądeckiej filii towarzystwa. W latach 1894–1897 był również naczelnikiem tutejszej Ochotniczej Straży Pożarnej. Od wdowy po Fijałkowskim aptekę w Mszanie zakupił w 1925 roku Franciszek Fraś (1890–1954). Już w roku rozpoczęcia pracy w Mszanie magister Fraś został mianowany prezesem zarządu Ochotniczej Straży Pożarnej. Okres prezesury Frasia przypadł na czas głębokich reform straży pożarnej; dzięki inicjatywie mszańskiego aptekarza wyremontowano remizę, wprowadzone zostały jednolite mundury, nastąpił wzrost liczebny w szeregach strażaków. Jako ciekawostkę warto dodać, że bliskim przyjacielem Franciszka Frasia był sam Władysław Orkan, mieszkający w jednym z przysiółków Poręby Wielkiej. Orkan często przyjeżdżał do aptekarza i plotkując, przesiadywał godzinami. Po każdej z takich wizyt Fraś wynajmował furmankę, którą odwożono pisarza do domu. Wracając ze swych licznych wyjazdów zagranicznych, Orkan niezmiennie przychodził do państwa Frasiów i snuł barwne opowieści z podróży. Ofiarowywał także aptekarzowi i jego rodzinie swoje nowowydane książki, opatrując je dedykacjami.
   Z innym słynnym pisarzem związany był poprzez swą działalność społeczną właściciel apteki „Pod Szarotką” w Poroninie – magister Antoni Wilczek (1874-1932). Otóż w sierpniu 1914 roku, pod przewodnictwem zamieszkałego w pobliskiej Harendzie wybitnego polskiego poety Jana Kasprowicza, zawiązał się komitet pomocy walczącym. Skarbnikiem Komitetu był magister Wilczek. Ponadto, na rzecz szpitala dla rannych, ofiarował w materyałach aptekarskich 50 koron i tym samym, spośród wszystkich trzystu ofiarodawców, przekazał największą kwotę! Jako ciekawostkę dodać należy fakt, że specjalną kwestę na rzecz szpitala przeprowadził także sam Jan Kasprowicz.

 

   Pierwszy zakopiański aptekarz, magister Ferdynand Tabeau (1858-1919), należąc do Towarzystwa Opieki nad Spiszem i Orawą, zbierał książki i urządzał biblioteki dla mieszkańców tych terenów. Był członkiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Opiekował się bursą przy Szkole Drzewnej w Zakopanem, działał w Towarzystwie Tatrzańskim i dwukrotnie pełnił funkcję radnego gminnego. Przez długie lata prezesował zakopiańskiej Straży Pożarnej. Zakopiański aptekarz brał udział także w pięknie rozkwitającym życiu turystycznym i sportowym. Należał do Pogotowia Ratunkowego Górskiego. W 1914 roku przekazał na ręce nowopowstałych miejscowych struktur Naczelnego Komitetu Narodowego cały swój, ciężko zarobiony, majątek. Nie była to jednak pierwsza wspaniałomyślna decyzja magistra Tabeau – wielokrotnie pożyczał i ofiarowywał pokaźne sumy pieniężne, m.in. 100 koron pożyczył samemu Stefanowi Żeromskiemu!