Farmaceuta przyszłości

Może funkcjonować w dystrybucji wymienionych produktów w hurtowniach farmaceutycznych, hurtowniach farmaceutycznych leczniczych produktów weterynaryjnych, w aptekach szpitalnych, a w sektorze detalicznym – w aptekach ogólnodostępnych, punktach aptecznych, sklepach zielarsko-medycznych lub sklepach specjalistycznego zaopatrzenia medycznego.

Farmaceuci uczestniczą także w badaniach klinicznych, pracują w placówkach analitycznych. Istotna grupa farmaceutów pracuje także w administracji służby zdrowia, inspekcji farmaceutycznej, inspekcji sanitarnej. Wszystkie wymienione działy gospodarki posiadają różne stanowiska specjalistyczne i szczeble zarządzania. Wszędzie można spotkać farmaceutów. Znacząca grupa zarządza lub bierze udział w zarządzaniu własnymi podmiotami gospodarczymi.

Zestawienie tych profesji wskazuje na duże zróżnicowanie umiejętności farmaceuty i wymagań co do jego wiedzy teoretycznej i praktycznej. Farmaceuta pracując zawodowo wpływa pośrednio lub bezpośrednio na zdrowie ludzi, a poprzez farmację weterynaryjną także zwierząt.

Największa grupa farmaceutów pracuje w aptekach ogólnodostępnych. Na nich – aptekarzach wraz z lekarzami i pielęgniarkami spoczywa największa odpowiedzialność za stan zdrowia społeczeństwa. Kodeks Etyki Aptekarza RP precyzuje obowiązki w tym zakresie: ochrona życia i zdrowia pacjenta, zapobiegnie chorobom, ulga w cierpieniu.

Rola apteki w systemie ochrony zdrowia w ostatnich latach znacznie wzrosła i będzie dalej rosnąć. Apteka stała się w wielu wypadkach pierwszym, a także jedynym miejscem, do którego dociera pacjent po poradę. Obiektywne warunki utrudniają często pacjentowi dotarcie do lekarza, a część pacjentów świadomie zamiast wizyty lekarskiej wybiera „porady lekarskie” w internecie.

Dostępność produktów leczniczych OTC, wyrobów medycznych, suplementów diety w obrocie pozaaptecznym stwarza niebezpieczeństwa dla pacjenta. Wynikają one z możliwości interakcji lek-lek, lek-żywność, lek-suplement diety, przedawkowania przy stosowaniu preparatów o różnych nazwach firmowych, a tym samym składzie lub po prostu złej oceny własnego stanu zdrowia. Często w samoleczeniu podstawową informacją jest reklama. Analitycy rynku farmaceutycznego wskazują, że tylko ok. 13% nabywców leków OTC czyta ulotki informacyjne.

Jest także grupa pacjentów stosujących leki OTC zamiast zaleconych przez lekarza (z powodów ekonomicznych lub własnej interpretacji bezpieczeństwa stosowania).

W zachowaniach pacjentów, mających negatywny wpływ na zdrowie jest nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych. W terapii niektórych chorób jest to znacząca grupa (np. w leczeniu nadciśnienia tętniczego w Polsce to ponad 50%).

Wymienione czynniki wpływają na rosnacą znacząco rolę aptekarza w działaniach na rzecz zdrowia. Pojawiają się oparte na badaniach opinie o wzroście ufności zawodowej do farmaceutów. Obserwowane zjawiska i dynamika zmian dają duże szanse dla farmaceutów, ale także wskazują na braki występujące w przygotowaniu zawodowym, a niekiedy także nieprzystosowanie do zawodu zaufania publicznego jakim jest aptekarz.

Pilnym problemem jest prawne określenie zakresu opieki farmaceutycznej i związanym z tym zabezpieczeniem formalnym.

Farmaceuta – aptekarz w wykonywaniu zawodu musi łączyć wartość etyki z regułami ekonomii, korygować reguły funkcjonowania wolnego rynku ze zmieniajacymi się często regulacjami prawnymi. Wymaga to umiejętności, a także pewnych predyspozycji.

Dynamicznie zmieniający się rynek farmaceutyczny i rola w nim farmaceuty wymaga zmian i modyfikacji programu kształcenia. Pod uwagę musi być wzięty głos wszystkich zainteresowanych zawodowo farmacją: farmaceutów – aptekarzy, farmaceutów biorących udział w zarządzaniu podmiotami gospodarczymi dystrybucyjnymi i produkcyjnymi, organizacji lekarskich, innych uczestników rynku usług zdrowotnych i oczywiście Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego i Wydziałów Farmaceutycznych.

Dobrze skonstruowany program kształcenia jest podstawą do przygotowania absolwenta do wykonywania zadań, a właściwie pełnienia misji w najbliższej przyszłości.

Na użytek tego artykułu przeprowadziłem wśród farmaceutów ankietę, z której płyną poniższe spostrzeżenia.

Młodzi aptekarze pracujący kilka lat w zawodzie, a także aktywnie działający w samorządzie mają szereg sugestii związanych z modyfikacją aktualnego programu kształcenia farmaceutów. Kierując się aktualnymi potrzebami wskazują na:

– konieczność zwiększenia zajęć obejmujacych wiedzę medyczną (farmakologia, farmakoterapia – praktyczne rozwiązywanie problemów lekowych pacjenta, prowadzenie komunikacji interpersonalnej z pacjentem, znajomość aktualnych wytycznych terapeutycznych);

– połączenie programowe botaniki i farmakognozji z aktualnymi osiagnięciami ziołolecznictwa i poznanie leków roślinnych, a także produktów pochodzenia naturalnego o innym statusie stosowanych we wspieraniu terapii (suplementy diety, środki spożywcze);

– zwiększenie udziału wiedzy o środkach spożywczych w połączeniu z terapią (dietetyka, żywienie chorych);

– wprowadzenie podstaw farmacji weterynaryjnej;

– zwiększenie zajęć związanych z praktycznym wykorzystywaniem w farmacji i medycynie informatyki.

Aptekarze szpitalni wskazują na brak w programie kształcenia zagadnień związanych z rynkiem wyrobów medycznych, lekami onkologicznymi. Wskazują na potrzebę większej ilości zagadnien związanych z zarządzaniem marketingowym apteką, prowadzeniem negocjacji i prawem gospodarczym.

Ciekawe są sugestie wysuwane przez farmaceutów – aptekarzy dotyczące zwiększenia w programie zagadnień związanych z profilaktyką i zagrożeń chorobami cywilizacyjmymi (cukrzyca, otyłość, choroby układu krążenia) obejmujących m.in. styl życia, odżywianie, suplementację, także osób starszych.

Ważne sugestie dotyczą weryfikacji przedmiotów podstawowych – występuje tu dużo wiedzy „historycznej”, służącej tylko do zaliczenia przedmiotu.

Rysując sylwetkę farmaceuty przyszłości ankietowani widzą konieczność zwiększania wiedzy medycznej posiadanej przez farmaceutę, żeby stał się partnerem w dialogu z lekarzem w sprawach terapii, a nie tylko zagadnień farmaceutycznych dotyczących leku.

Dzisiaj mamy taką paradoksalną sytuację, że wiedza będąca w posiadaniu ponad 30 tysięcy farmaceutów jest niewykorzystywana. Przyczyną jest aktualny stan prawny.

Apteka jest placówką ochrony zdrowia. Tu jest właściwe miejsce do konsultacji pacjentów, rozwiązywania problemów lekowych i podstawowej edukacji i profilaktyki. Pacjent często kieruje się informacjami płynącymi z reklam, staje się podopiecznym placówek paramedycznych i konsumuje dziwne produkty. Praktykujący lekarze i farmaceuci często w ostatniej chwili ratują naiwnych. A wszystko dzieje się przy niewykorzystanym potencjale aptek i pracujących tam farmaceutów.

Apteka jest przedsięwzięciem biznesowym i musi wykorzystać środki gwarantujące jej funkcjonowanie.

Konieczne staje się niewątpliwie rozszerzenie usług farmaceutycznych o przedsięwzięcia medyczne związane z profilaktyką i stałą opieką farmaceutyczną. Apteka będzie pierwszym miejscem, do którego kierowani będą pacjenci szukający podstawowych informacji dotyczacych zdrowia, profilaktyki, poprawy komfortu życia. Ale żeby to otrzymali to niezbędna jest modyfikacja programu kształcenia i także zmiany mentalności dużej części farmaceutów – aptekarzy. Nie wykorzystują potencjału jaki posiadają, nie usuwają przeszkód w komunikacji interpersonalnej z pacjentem, zapominają że informacja należy do dóbr najwyższej cenionych.

Przedstawione uwagi i sugestie przyczynią się, być może, do intensyfikacji dyskusji kształtującej wizję farmaceuty przyszłości.

 

dr n. farm. Jan Szuszkiewicz

Okręgowa Izba Aptekarska w Łodzi