Współpraca międzynarodowa w farmacji szpitalnej: Europejskie Stowarzyszenie Farmaceutów Szpitalnych

Europejskie Stowarzyszenie Farmaceutów Szpitalnych (EAHP) reprezentuje ponad 23.300 farmaceutów szpitalnych w 35 europejskich krajach i jest jedynym stowarzyszeniem krajowych organizacji reprezentujących farmaceutów szpitalnych na poziomie europejskim i międzynarodowym.

Geneza powstania

Farmaceuci szpitalni z różnych krajów Europy, którzy spotkali się na kongresie naukowym w Strasburgu zdecydowali, że powinni założyć nowe stowarzyszenie o europejskim zasięgu, które będzie reprezentować ich wspólne interesy. Tak więc w 1969 r. położono kamień węgielny pod dzisiejsze EAHP. W dniu 6 marca 1972 r. w Hadze, przedstawiciele sześciu europejskich krajów podpisali pierwszy statut Europejskiego Stowarzyszenia Farmaceutów Szpitalnych. Pierwszym Prezesem EAHP był Marcel Lebas z Francji. Pierwszymi krajami członkowskimi były Belgia, Wielka Brytania, Dania, Francja, Republika Federalna Niemiec i Holandia. W 1973 r. Irlandia i Hiszpania przystąpiły do ​​EAHP, a wkrótce potem Norwegia, Grecja, Austria, Szwecja i Szwajcaria. W latach 90. członkami stały się Włochy, Portugalia, Węgry, Luksemburg, Finlandia, Słowacja, Słowenia, Chorwacja i Czechy. W kolejnym etapie przyłączyły się Estonia, Łotwa, Litwa, Polska, Serbia, Turcja, Macedonia Północna, Bułgaria i Bośnia i Hercegowina. W ostatnich latach Islandia, Malta, Rumunia i Czarnogóra stały się członkami EAHP.

Obecnym Prezydentem EAHP jest dr Petr Horak, farmaceuta szpitalny z Czech. Polska jest członkiem EAHP od 2006 roku. Organizacją reprezentującą Polskę w EAHP jest Naczelna Izba Aptekarska.

Członkostwo w EAHP jest otwarte dla krajów będących członkami Rady Europy. 1 sierpnia 2011 roku EAHP oficjalnie stało się międzynarodową organizacją non-profit i dostosowało swój statut tak, aby lepiej stawiać czoła współczesnym wyzwaniom.

EAHP reprezentuje i rozwija zawód farmaceuty szpitalnego w Europie. Głównym celem jest zapewnienie ciągłej poprawy opieki i wyników terapii pacjentów w warunkach szpitalnych. Osiągane jest to poprzez naukę, badania, edukację, praktykę, a także dzielenie się najlepszymi praktykami i kompetencjami z innymi pracownikami służby zdrowia.

Cele:

• Rozwój farmacji szpitalnej w celu promowania najlepszego i najbezpieczniejszego użycia leków z korzyścią dla pacjentów w Europie.
• Stworzenie platformy do kształcenia i szkolenia farmaceutów szpitalnych, w tym w ramach specjalizacji z farmacji szpitalnej oraz ciągłego doskonalenia zawodowego.
• Reprezentowanie interesów i budowa pozycji europejskich farmaceutów szpitalnych w ramach systemów opieki zdrowotnej całej UE, jak i na poziomie władz krajowych poszczególnych państw członkowskich.

Dostęp do sekcji członkowskiej strony EAHP pozwala na przeglądanie szeregu publikacji przygotowanych przez EAHP, jak również do elektronicznej wersji czasopisma EJHP. Członkowie mają też dostęp do bardzo interesujących kursów online z zakresu szeroko pojętej farmacji szpitalnej. Przykładowe kursy dotyczą m.in. biosymilarów, leków przeciwzakrzepowych czy braków lekowych.

Najbardziej znanym i rozpoznawalnym działaniem EAHP jest Europejski Kongres Farmacji Szpitalnej, który odbywa się corocznie w różnych krajach Europy. Jest to największy kongres poświęcony sprawom farmacji szpitalnej w Europie, na który przybywa około 4000 osób, w większości farmaceutów szpitalnych. Każdy kongres organizowany jest pod konkretną myślą przewodnią,  Kongres w 2019 zorganizowany w Barcelonie odbył się pod hasłem „Personalizowana farmacja szpitalna – sprostanie potrzebom każdego pacjenta”. Najbliższy, 25-ty Kongres EAHP odbędzie się w Goteborgu (Szwecja), a jego motto to „Farmacja Szpitalna 5.0 – przyszłość opieki nad pacjentem”.

Tematy każdego Kongresu, jak również tematyka wykładów, seminariów i warsztatów, są starannie dobierane przez Komitet Naukowy EAHP. Każdy Kongres obfituje w szereg praktycznych doniesień farmaceutów szpitalnych, którzy mają szansę na zaprezentowanie swojej pracy m.in. w sesjach plakatowych. Bardzo ciekawą sekcją jest tzw. GPI – Good Practice Initiatives, czyli sposób na podzielenie się swoim doświadczeniem i sukcesem w implementowaniu skutecznych rozwiązań w farmacji szpitalnej.

Najważniejszym dokumentem opracowanym przez EAHP jest przyjęta w 2014 roku Europejska Deklaracja Farmacji Szpitalnej. Dokument ten został opracowany w konsultacji z wieloma organizacjami reprezentującymi zawody medyczne oraz pacjentów. Deklaracja Farmacji Szpitalnej wyraża wspólnie uzgodnione cele, do których powinien dążyć każdy europejski system opieki zdrowotnej w zakresie świadczenia usług farmacji szpitalnej. Dokument jest podzielony na 6 rozdziałów i w każdym z nich definiuje szczegółowe działania, które powinny być podejmowane w farmacji szpitalnej. Deklaracja jest bardzo wyczerpująca – obejmuje znakomitą większość aktywności w farmacji szpitalnej – od zarządzania i organizacji pracy apteki szpitalnej, poprzez dystrybucję, sporządzanie, farmację kliniczną, jakość i bezpieczeństwo, aż do edukacji i badań. Z dokumentem Deklaracji Farmacji Szpitalnej można zapoznać się pod adresem statements.eahp.eu, gdzie znajduje się również jej polskojęzyczna wersja.

Od momentu przyjęcia Deklaracji, główne działania EAHP skierowane są na praktyczne wdrożenie jej zapisów. Celowi temu służą kolejne publikacje, organizowane wydarzenia, sposób organizacji Kongresu, jak również uruchomione niedawno narzędzie SAT (Self-Assessment Tool), czyli ankieta umożliwiająca samoocenę każdej apteki szpitalnej pod kątem spełnienia standardów wyznaczonych w Deklaracji. Wypełnienie ankiety prawdziwie rozszerza horyzonty i umożliwia krytyczne spojrzenie na codziennie wykonywane czynności. Podsumowaniem jest procentowy wynik, który wskazuje na obszary wymagające większego zaangażowania. Bardzo cennym narzędziem jest również możliwość stworzenia planu działania, który pomoże w usystematyzowaniu działań rozwojowych. Narzędzie SAT zostało w całości przetłumaczone na język polski i jest dostępne pod adresem sat.eahp.eu. Serdecznie zachęcam farmaceutów szpitalnych do przeprowadzenia tej samooceny.

W ramach praktycznej edukacji farmaceutów szpitalnych, EAHP działa bardzo dynamicznie. Oprócz akcji Inicjatyw Dobrych Praktyk (GPIs), czy narzędzia SAT, EAHP tworzy obecnie ogólnoeuropejską sieć aptek szpitalnych, w których farmaceuci z innych ośrodków będą mogli odbywać praktyki w celu doskonalenia się w określonych dziedzinach farmacji szpitalnej. Projekt pod kryptonimem SILCC (Statement Implementation Learning Collaborative Centres) polega na identyfikacji aptek szpitalnych, które są najlepsze w określonych działaniach zdefiniowanych w Deklaracji Farmacji Szpitalnej. Apteki te po przeprowadzaniu samooceny wyrażają zgodę na przyjęcie praktykantów z innych aptek szpitalnych. Warunkiem uczestnictwa w programie – zarówno jako apteka przyjmująca, jak i chcąca się szkolić, jest przeprowadzenie samooceny z wykorzystaniem narzędzia SAT. Program SILCC jest stosunkowo młodą inicjatywą, jednak już teraz istnieje możliwość szkolenia się w aptekach szpitalnych takich państw jak Turcja, Hiszpania, Włochy, Węgry, Niemcy, Szwecja, czy Wielka Brytania.

Niezmiernie cennym wydarzeniem są spotkania szkoleniowe organizowane w formie seminariów, tzw. Academy Seminars. Co roku czterech farmaceutów szpitalnych z każdego kraju ma możliwość uczestnictwa w zajęciach doskonalących w poszczególnych dziedzinach zawodowych. Seminarium w roku 2019 odbyło się w Brukseli i umożliwiało szkolenie się w dwóch tematach: „Zarządzanie antybiotykoterapią – poziom zaawansowany” oraz „Jakościowe metody badawcze”. Seminaria każdorazowo dostarczają bogatej wiedzy teoretycznej i praktycznej, która pomaga na rozwinięcie aktywności farmaceutów szpitalnych w swoich szpitalach.

Dzięki EAHP dostępne są również kursy doskonalące prowadzone w formie kursów mistrzowskich (masterclass). Kursy organizowane są we współpracy z biznesem farmaceutycznym – tzw. Synergy Masterclass, co pozwala na spojrzenie na farmację szpitalną z bardzo szerokiej perspektywy. Dotychczas organizowane kursy mistrzowskie poruszały tematykę zarządzania, współpracy w zespole i interdyscyplinarnej, czy procesów podejmowania decyzji.

Największym z realizowanych projektów, które łączą proces edukacji, praktyki oraz rozwoju, jest projekt Wspólnych Ram Szkoleniowych dla farmaceutów szpitalnych (CTF – Common Training Network). Jest to projekt stworzenia jednej, europejskiej specjalizacji z farmacji szpitalnej, która byłaby honorowana w państwach członkowskich tego projektu. Możliwość tworzenia wspólnych ram szkoleniowych jest zapisana w prawie europejskim. Na tej podstawie EAHP opracowało program specjalizacji opisany w formie oczekiwanych efektów kształcenia. Każda z pozycji programu była oceniana w międzynarodowym procesie przeprowadzonym zgodnie z metodologią konsultacyjną Delphi. Już samo uczestnictwo w procesie konsultacyjnym pozwalało na pogłębienie swojej wiedzy, dyskusję z fachowcami z całej Europy oraz zyskanie innego spojrzenia na farmację szpitalną. Obecnie efekty pracy szerokiego grona ekspertów można poznać za pośrednictwem strony www.hospitalpharmacy.eu, która szczegółowo przedstawia program CTF. Projekt został przetłumaczony również na język polski i był prezentowany na konferencjach i szkoleniach skierowanych do polskich farmaceutów szpitalnych. Chętnych do otrzymania założeń w języku polskim zapraszam do kontaktu na eahppl@gmail.com.

W kwestiach naukowych, EAHP bardzo mocno angażuje się w program ochrony antybiotyków, prowadząc szkolenia i publikując w tym temacie. Co roku EAHP włącza się też w Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach. EAHP publikuje także oficjalne stanowiska dotyczące farmakoterapii. Do najbardziej gorących w obecnym czasie należy Stanowisko EAHP w sprawie leków biopodobnych.

Kolejnym polem działalności EAHP jest zagadnienie dystrybucji leków, a ściślej ujmując – braków lekowych. EAHP od 2013 roku prowadzi badania ankietowe z zakresu braków lekowych. Wyniki ankiet są publikowane i każdorazowo odbijają się szerokim echem w Europie. Wnioski z przeprowadzonych ankiet trafiają m.in. do Komisji Europejskiej i stanowią przyczynek do dyskusji o dostępności do leków na poziomie struktur zarządczych Unii Europejskiej.

EAHP pracuje też nad wieloma zagadnieniami dotyczącymi farmacji szpitalnej, m.in. rozwiązaniami mZdrowia i eZdrowia, robotyzacją czy weryfikacją autentyczności leków. W każdej z tych, jak również w wielu innych dziedzinach EAHP przedstawia w Brukseli głos farmaceutów szpitalnych. EAHP jest też członkiem EMVO, gdzie podnosi specyfikę aptek szpitalnych w procesie serializacji nałożonym przez FMD.

Prezydentem EAHP w Polsce jest Przewodnicząca Komisji Aptek Szpitalnych NIA, pani mgr farm. Ewa Steckiewicz-Bartnicka. Aktualnie w ramach Naczelnej Rady Aptekarskiej trwają prace nad doprecyzowaniem zasad współpracy, członkostwa i reprezentacji polskich farmaceutów szpitalnych w EAHP. W chwili obecnej wszystkich zainteresowanych EAHP zapraszam do kontaktu pod adresem eahppl@gmail.com.

mgr farm. Marcin Bochniarz