W Hiszpanii farmaceuta szpitalny jest bliżej pacjenta
Organizacja pracy w hiszpańskiej aptece szpitalnej nie odbiega zbytnio od organizacji pracy w aptece polskiej. Zespołem farmaceutów zarządza kierownik, w aptece pracują farmaceuci specjaliści, rezydenci (farmaceuci w trakcie 4 letniego stażu zawodowego), technicy farmacji oraz personel pomocniczy – w mojej aptece było to około 60 osób (na 800 pacjentów). Natomiast wiele obowiązków farmaceutów hiszpańskich w aptece szpitalnej znacząco różni się od obowiązków polskich farmaceutów
Recepta elektroniczna i system Unit Dose
Dużym ułatwieniem pracy jest powszechna w Hiszpanii recepta elektroniczna. Farmaceuta ma dostęp do elektronicznej dokumentacji medycznej pacjenta:
- recepty szpitalnej;
- historii medycznej, diagnostyki oraz hospitalizacji;
- wyników badań;
- recepty domowej na której widnieją wszystkie leki, zarówno przyjmowane stale jak i sporadycznie. Farmaceuta może nawet sprawdzić, czy jego pacjent wykupuje przepisane leki, a co za tym idzie – sprawdzić jego stosowanie się do zaleceń lekarskich. Farmaceuta ma również możliwość wysłania wiadomości do lekarza rodzinnego w razie stwierdzenia nieprawidłowości.
Dostęp do recepty elektronicznej pacjenta posiada cały zespół medyczny opiekujący się pacjentem: lekarz pierwszego kontaktu, lekarz specjalista, lekarz ze szpitala, farmaceuta z apteki otwartej, farmaceuta szpitalny, pielęgniarka. Każdy z nich może zapisać swoje notatki, obserwacje i uwagi widoczne dla wszystkich specjalistów.
Jednym z podstawowych obowiązków farmaceuty w aptece szpitalnej jest sprawdzenie recepty szpitalnej pacjenta – jej poprawności formalnej względem receptariusza szpitalnego, ale nie tylko – farmaceuta dokonuje sprawdzenia leków pod kątem interakcji lekowych, sprawdza czy przepisane leki uwzględniają funkcję nerek i aktualne poziomy elektrolitów pacjenta. Przykładowo, gdyby lekarz zlecił pacjentowi wlew z chlorkiem potasu, a poziom potasu w surowicy tego pacjenta wynosiłby 6 mmol/l, wówczas farmaceuta sprawdzający receptę ma możliwość natychmiastowej reakcji – telefonu do lekarza – aby uniknąć niebezpiecznej hiperkaliemii (nadmiaru potasu we krwi).
Leki podzielone są na dawki jednostkowe oraz wydawane są indywidualnie dla każdego pacjenta w ilości potrzebnej na 24 godziny terapii. Pozwala to na zmniejszenie zapasów leków w aptece szpitalnej oraz ograniczenie ilości niewykorzystanych leków.
Magazynowanie i wydawanie leków jest w pełni zautomatyzowane przy pomocy robota ROWA.
Na oddziałach leki są wydawane z wózków transportowych unit dose, natomiast na oddziałach intensywnej opieki medycznej z w pełni zautomatyzowanych stacji medycznych Pyxis.
Zgodności lekowe
Farmaceuci w aptece szpitalnej realizują program koncyliacji lekowych. Koncyliacja lekowa, czyli medication reconcilliation, jest akcją zainicjowaną przez WHO, realizowaną poprzez narodowe resorty zdrowia różnych krajów. Celem jest standaryzacja bezpieczeństwa farmakoterapii podczas hospitalizacji i przez to podniesienie stanu bezpieczeństwa pacjenta. Koncyliacja skutkuje ograniczeniem występowania działań niepożądanych, w szczególności tych wynikających z błędów w ordynacji lekarskiej.
Istotą koncyliacji jest rozmowa farmaceuty szpitalnego z pacjentem na oddziale. Podczas wywiadu farmaceuta pyta pacjenta jak zażywane są leki, sprawdza czy to co mówi pacjent koresponduje z elektroniczną receptą domową pacjenta. Następnie farmaceuta analizuje czy na recepcie szpitalnej zostały uwzględnione wszystkie leki zażywane przez pacjenta. W przypadku napotkania nieprawidłowości, które nie mają uzasadnienia klinicznego, farmaceuta kontaktuje się z lekarzem w celu wyjaśnienia sytuacji.
Przeprowadzenie procesu koncyliacji wymaga od farmaceuty dużej wiedzy oraz umiejętności klinicznych: znajomości patofizjologii chorób, ich terapii, wytycznych dotyczących leczenia chorób przewlekłych oraz dokładnego działania leku na organizm.
Program koncyliacji lekowych to znakomity przykład, w jaki sposób farmaceuta może wykorzystać swoją wiedzę w praktyce klinicznej.
Pediatria
W zespole farmaceutów szpitalnych pracuje specjalista farmacji pediatrycznej. Jego rolą jest zapewnienie, że pacjenci z oddziału pediatrycznego otrzymają odpowiednie dawki leków, a noworodki na oddziale intensywnej terapii odpowiednie ilości płynów w zależności od masy ciała oraz wieku. Farmaceuta sprawdza każdy przepisany lek pod względem poprawności obliczonej dawki przez lekarza (również pod względem wskazań, po zapoznaniu się z historią choroby), a także zasadności przepisania. Przykładowo farmaceuta musi wiedzieć, że ampicylinę w dawce 100mg/kg/dobę stosujemy tylko w zakażeniach dróg moczowych, a w dawce 4 razy większej w zapaleniu płuc. Na oddziale intensywnej terapii noworodka farmaceuta oblicza dawki leków (na przykład midazolamu, fentanylu czy dopaminy) podawanych w systemie ciągłym przy pomocy pomp infuzyjnych. Zapoznaje się z wynikami pacjenta, a także zaproponowanym leczeniem. Uczestniczy w spotkaniach z lekarzami, na których omawiany jest szczegółowo każdy przypadek. Czynności te wykonuje na oddziale, co pozwala na aktywną współpracę z pozostałymi członkami zespołu medycznego. Wielokrotnie byłam świadkiem sytuacji, gdzie lekarz prosił farmaceutę o radę odnośnie leków. W przypadku wykrycia błędów w ordynacji lekarskiej farmaceuta niezwłocznie kontaktuje się z lekarzem.
Opieka farmaceutyczna
Pacjenci leczeni ambulatoryjnie, otrzymujący leki w ramach programów lekowych objęci są opieką farmaceutyczną. Dotyczy to między innymi pacjentów zarażonych wirusem HIV, wirusowym zapaleniem wątroby typu B i C, otrzymujących leczenie biologiczne w przebiegu RZS, łuszczycy, choroby Leśniewskiego Crohna, hipercholesterolemii rodzinnej, MS, leczonych erytropoetyną czy hormonem wzrostu.
W aptece szpitalnej zostały wyznaczone gabinety do przyjęć pacjentów przewlekle chorych (2).
Każdy pacjent rozpoczynający lub zmieniający leczenie otrzymuje leki od farmaceuty na wizycie inicjującej.
Na tej wizycie farmaceuta wyjaśnia pacjentowi:
- działanie leku;
- jak się zażywa lek, o jakiej porze dnia, czy z jedzeniem czy bez;
- jak się wstrzykuje lek w przypadku postaci leku do wstrzyknięć podskórnych;
- jak się przechowuje lek;
- co zrobić jeśli zapomniało się o przyjęciu dawki;
- możliwe efekty niepożądane;
- interakcje leku.
Po wizycie pacjent dostaje wszystkie te informacje do domu w formie przejrzystej ulotki, dzięki czemu wszystkie omówione aspekty terapii posiada w formie pisemnej.
W Hiszpanii praca farmaceuty szpitalnego jest postrzegana jako bardzo prestiżowa. Aby móc pracować w szpitalu nie wystarczy dyplom ukończenia studiów farmaceutycznych. Po ukończeniu wydziału farmaceutycznego farmaceuci muszą zdać państwowy egzamin, obejmujący całość materiału ze studiów. W zależności od wyniku, farmaceuta może ubiegać się o pracę w wybranej aptece szpitalnej. W większych szpitalach uniwersyteckich szansę na pracę mają tylko najlepsi, dlatego też wśród młodych farmaceutów popularny jest tzw. “gap year” – po studiach poświęcają cały rok na naukę do egzaminu.
Podsumowując moje spostrzeżenia uważam, że polscy farmaceuci posiadają ogromną wiedzę teoretyczną, dorównującą farmaceutom hiszpańskim, natomiast od farmaceutów hiszpańskich możemy uczyć się, jak wykorzystać naszą wiedzę w praktyce, żeby lepiej dbać o bezpieczeństwo farmakoterapii polskiego pacjenta.
Zdjęcia:
- http://www.hospitalgermanstrias.cat/es dostęp online 28.12.2017
- Zdjęcie własne
Pierwsza edycja hiszpańskich staży już za nami
Celem pierwszej edycji Międzynarodowego Programu Staży zawodowych dla polskich farmaceutów organizowanego przez Naczelną Izbę Aptekarską we współpracy z Sociedad Española de Farmacia Hospitalaria była wymiana doświadczeń, nauka oraz budowa trwałych relacji zawodowych polskiego środowiska farmaceutycznego z farmaceutami z zagranicy.
W 2017 roku w programie wzięło udział trzech zdolnych i ambitnych farmaceutów, którzy szkolili się w hiszpańskich uniwersyteckich szpitalach referencyjnych – Hospital Universitario de Elche i Hospital German Trias i Pujol w Badalonie. Dzieląc się po powrocie ze stażu zdobytą wiedzą i cennym doświadczeniem, wzbogacają polskie środowisko zawodowe oraz ugruntowują ważną pozycję farmaceuty w systemie opieki zdrowotnej.
W 2017 roku Program był realizowany przy wsparciu finansowym:
Dziękujemy!
Katarzyna Gancarz
Koordynator Projektu
e-mail : stazedlafarmaceutow@gmail.com
tel: 695-328-614
